Het nodige breken - Sara Eelen

Een poëziebundel die recht naar het hart gaat

Dit is een bundel met gedichten die erg tot me spreken op dit moment. Over de tijd die onontkoombaar is, en hoe we ons daarin bewegen, hoe we met die tijd omgaan, we er ons toe verhouden. Een geweldige bundel die me emotioneel direct raakt, zonder elke zin te willen/moeten begrijpen. 

Sanseveria

Je ligt opgerold in een eenpersoonsbed.

In de hoek van de kamer

staat een sanseveria die je hebt uitgekozen

omdat je ervan weg kan gaan.

Sinds enkele dagen trekt de plant meer zuurstof uit de ruimte dan jij.

Niet omdat je weg bent

maar omdat je jezelf zo op het bed hebt gerold

waardoor de lucht zich als een laken over je heen legt.

Niemand ziet de zwermen op je neerdalen.

Niemand legt zijn hand op je dij als een pleister.

We vormen rijen

waarlangs je verdriet geen uitweg ziet.

We trekken de lamellen open

in een barcode die je ogen niet willen scannen.

Je lijkt een kleurplaat beklad door een rusteloos kind.

Alles buiten de lijntjes behalve je lach.

De laatste zinnen van Genesis:

[...]

Het leven rolt zich uit als een zachte deken

maar op het einde toont het hoe het al die tijd

iets hard en doods bewaarde binnenin.

Titel: Het nodige breken

Auteur: Sara Eelen

Uitgever: Uitgeverij Vrijdag

Jaar: 2022

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. Votre réaction devient visible après que je l'aurai approuvée.

Elk meer een zee. Jeder See ein Meer. - DasKULTURforum

Op een poëtische reis door het oostelijke buurland

Deze prachtige poëziebundel kwam tot stand door de bijdragen van 6 Vlaamse en 6 Duitse dichters, 2 samenstellers, Ine Van Linthout en Stefan Wieczorek, waarvan die laatste eveneens de Duitse vertalingen op zich nam, en Erik De Smedt de Nederlandse vertalingen. Het dromerige ook zeer geslaagde omslagbeeld is dan nog eens van kunstenaar Koen Broucke, een uitsnede uit zijn “Seascape”. DasKULTURforum Antwerpen*, een interculturele organisatie die sinds 2012 Duitse cultuur in Antwerpen aanbiedt en promoot en sinds 2014 een partner van het Goethe-Instituut is, brengt deze bundel uit i.s.m. Uitgeverij Vrijdag. 

De namen van de zes deelnemende Vlaamse dichters doen allemaal meer dan een belletje rinkelen, en van de meesten heb ik ook al werk gelezen, sommigen horen zelfs bij mijn favorieten (Charlotte Van den Broeck, Maud Vanhauwaert). Van de Duitse dichters kwam er me geen enkele bekend voor. Introducties van namen door Poetry International, Versopolis, en dergelijke initiatieven blijven dan ook meestal niet bij mij hangen. 

De bundel bevat poëtisch en letterlijk grensverkeer. De dichters gaan in elkaars land op bezoek, en doen ons belanden op toeristische trekpleisters, plaatsen uit het collectieve of het persoonlijke geheugen van de dichter in kwestie. 

Christoph Wenzel werd geïnspireerd door de Ronde van Vlaanderen terwijl Nora Gomringer de sporen van haar tante volgt langs Belgische marktjes en dorpen. De Duitse dichter Stan Lafleur neemt ons mee naar de ‘massief bebouwde’ Belgische kust, met Charlotte Van den Broeck gaan we op bezoek in Berlijn, en Max Temmerman leidt ons door Leipzig. De dichters kwamen elkaar tegen op promotietour voor hun bundel, op de Frankfurter Buchmesse in 2016 toen Vlaanderen en Nederland samen gastland waren of op de 100ste verjaardag van Bezette Stad in het Paul van Ostaijen-jaar in 2021 door de organisatie deBuren, en nog bij andere initiatieven. 

De titel duidt op de woordspelingen waar de dichters mee aan de slag gingen dankzij de taalgelijkenissen én -verschillen tussen de twee talen. (het meer = der See, de zee = das Meer, die See) Voor wie de andere taal ook wat kent, is het daarom meer dan boeiend om de poëzie in de twee talen te lezen. Het ritme en de woorden vloeien toch net wat anders uit de pen en in het hoofd. Beide teksten, zowel het origineel als de vertaling, kunnen dan naast elkaar bestaan, ook al klinkt de vreemde taal misschien net altijd wat lyrischer. 

Andy Fierens introduceert Alexander von Humboldt in zijn gedicht, Carmien Michels laat zich inspireren door een Duitse romantische dichteres uit de negentiende eeuw, en Tristan Marquardt stelt zich vragen op de plekken voor de doden bij oorlogsmonumenten en op soldatenbegraafplaatsen in de westhoek. Voor ieder is er wat wils en valt er wat te rapen. Even op reis gaan aan de hand van poëtische wedervaringen behoort met deze bundel voor iedereen tot de mogelijkheid. 

Tristan Marquardt:

FRAGEN AN DEN ORTEN FÜR DIE TOTEN

[…]

die frage, wer fiele

die antwort, wer fiel?

-

und gibt es eine schrecklichere beleuchtung als die des schweigens

wenn es abwesendes zeigt?

- 

oder ordnest du die wörter so lang

bis es dich auf die seite der sprechenden treibt?

VRAGEN OP DE PLEKKEN VOOR DE DODEN

[…]

de vraag: wie zou sneuvelen

het antwoord: wie is gesneuveld?

-

en bestaat er een gruwelijker belichting dan die van het zwijgen

als dat het afwezige laat zien?

-

of schik je de woorden zo lang

tot het je de kant van de sprekenden op jaagt?

Vertaling: Erik De Smedt

Titel: Elk meer een zee. Jeder See ein Meer.
Samenstellers: Ine Van Linthout, Stefan Wieczorek

Vertalers: Stefan Wieczorek, Erik De Smedt

Uitgevers: DasKULTURforum, Uitgeverij Vrijdag

Jaar uitgave: 2022

(*De activiteiten van DasKULTURForum zijn erg uiteenlopend, van een boeiende leesclub Duitse literatuur – eigen ervaring – via kinderworkshops, tentoonstellingen en wandelingen tot projecten rond mode en streetart, en andere events.) 

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. 

Alles valt - Sylvie Marie

Over de zwaartekracht van het leven, uit het leven gegrepen

Sylvie Marie (Tielt) is een Vlaamse dichter, schrijver en schrijfdocent. Met Alles valt schreef ze haar tweede roman. Alles valt is het verhaal van de tot in de oneindigheid allitererende naam dragende Roderik Deroo. Met zijn vrouw Caro en zoontje Cas woont hij in de Stropstraat in Gent - naar de Stroppendragers, bijnaam der Gentenaren - hoewel de straatnaam een andere lugubere bijklank krijgt doorheen het boek. Ogenschijnlijk zien ze eruit als een doorsnee gezin, maar het loopt niet goed voor hem: hij drinkt te veel, zijn huwelijk loopt stroef, en zijn werk als ondertitelaar bij de Vlaamse openbare tv-zender lijdt eronder waardoor hij extra in het oog wordt gehouden door zijn verantwoordelijke. 

De auteur van het boek beschrijft heel minutieus de dagelijkse bezigheden en gedachten van Roderik in de derde persoon. Roderik probeert verhalen te schrijven aan de hand van een lijstje plaatsen met lugubere verhalen die hij op het internet heeft gevonden. Omdat hij iets gelezen heeft over een bos in Japan waar zich veel zelfmoorden afspelen, is hij bezig met een verhaal dat er zich afspeelt. Maar hij vraagt zich af of dit niet te veel de geest van de beroemde schrijver Haruki Murakami uitademt. Twijfels over wat hij doet en kan plagen hem, hij is geen praktische mens en voelt zich tegenover zijn gezin tekortschieten. Hij begaat meer blunders en zo mondt een banale discussie met zijn vrouw over een keukenkastje uit in ruzie over zijn gebrek aan daadkracht maar ook in een ongeluk met hun zoontje. Zo geraakt Roderiks leven onderhevig aan de zwaartekracht en de wetten van de vrije val, en dient hij zijn leven terug samen te rapen. 

Het boek begint traag. Zo wordt er bv best wat tijd besteed aan wat er op internet en Facebook te beleven valt, en hoe je best reageert op bepaalde Facebook-posts, want wat valt er voor Roderik anders te beleven in een trein? Medereizigers? Werk? Een boek? Hoewel dit soort bedenkingen iets irriterend oppervlakkig over zich hebben, klopt het wel dat jongeren en jongvolwassenen meer en meer tijd besteden aan sociale media, die uiteindelijk onbenulligheden blijken te zijn in een constante stroom aan (sociale) stressfactoren die al te verwerken zijn. De oplevering van het keukenkastje zoals eerst gewenst door zijn vrouw, is ook van een dergelijke dagelijksheid maar vormt wel een kantelpunt in het boek. 

Het verhaal breidt langzaamaan uit en maakt het aantrekkelijker om er in te blijven, en niet te lang te laten liggen. Roderik raakt in de ban van het zogenaamde ‘lachesisme’, de hang om een ramp over zichzelf af te roepen. Zo neemt hij de lezer mee op reis naar het Franse dorp Oradour, een van die andere naargeestige plekken die hij op internet heeft gevonden. 

Het beste is om het ritme van het boek al lezend over te nemen en de subtiliteiten en de details ervan niet te missen. De namen van de seizoenen die fungeren als titel voor de vijf delen duiden de verschillende fasen aan van Roderik en zijn gezin. Die vormen de handvatten om zich als lezer aan vast te houden, ook in de zwaardere stukken. Enigszins jammer is het wel dat enkele zinnen niet goed nagekeken zijn en dat er in Vlaanderen ook in een boek ‘niet op kamers’ wordt gegaan, maar ‘op kot’ (p. 49), en dat dit toch wel een verkeerde keuze is geweest van de redactie. 😉 Desondanks is deze roman knap geschreven en blijft ze hangen. De schrijfstijl is vlot, en brengt de vele emoties en gedachten goed tot uiting. De personages zijn sterk uitgewerkt en je kan goed met ze meeleven. De vragen die gesteld worden in het boek, zijn uit het leven gegrepen.  Al bij al is dit boek zeker een aanrader. 

Titel: Alles valt
Auteur: Sylvie Marie
Uitgever: Vrijdag
Jaar uitgave: 2021

--- Je reactie wordt zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Kopieer deze link in je browser als je mijn blog wil volgen via follow.it: https://follow.it/villanathalieoverlezen.

Het mollenfeest - Dominique Biebau

Opnieuw een echte literaire misdaadroman met inventief plot en innemende schrijfstijl

Met een aantal staccato-zinnetjes valt Biebau in zijn laatste misdaadroman, Het mollenfeest, met de deur in huis, of eerder in de auto:

“Ze rijdt te snel. Normaal doet ze dat nooit. Zo is ze niet. nooit geweest. Altijd stipt met haar belastingen, nooit restafval bij haar PMD, geen kapsones. Degelijk als een Volvo. Saai als een Saab.”

Geïnteresseerde lezers kunnen gerustgesteld zijn: zo gaat het boek niet verder. Integendeel, de aandacht wordt direct getrokken. Wie is de vrouw in de wagen? Waarnaar is ze op weg, en waarom? Waarom rijdt ze te snel? Niet alle vragen worden snel beantwoord, maar deze gebeurtenis in de winter van 2018 krijgt in de loop van het verhaal stukje bij beetje meer invulling.

In het volgende hoofdstukje worden de vier nichten voorgesteld waarover het in dit boek gaat: Griet, Anna, Carla en de jongste Isabelle. Geboren in hetzelfde jaar 1976 leren we ze kennen als tienjarigen die in en rond de hoeve van hun gemeenschappelijke opa spelen. Tijdens een van hun spelletjes dringt een van hen de werkkamer van de opa binnen en ontdekt zij er een geheim dat haar in een stille teruggetrokken tiener verandert en jaren later tot een jammerlijke en dodelijke ontknoping leidt. In een volgend hoofstukje komt Thomas er nog bij als centraal personage.

De opbouw van de originele plot wordt sterk aangezet en verflauwt niet. De sfeerschepping zit goed, want het bos van Mollendaal waar de nichten wonen, is zo donker en mysterieus aangezet dat het bijna niet Vlaams aandoet… Net wat te weinig personages bevolken het boek om veel verschillende opties open te houden voor goede lezers. Het verhaal had daarom gerust wat wijdlopender, met wat meer draadjes mogen zijn, ook al maakt de referentie naar en de kennismaking met het Middelnederlandse gedicht Van der Mollenfeeste van Anthonis de Roovere, en de mooie taal dat zeker goed. Werken wil deze lezer!

Aforismen en mooie vergelijkingen worden met regelmaat rondgestrooid doorheen het boek:

“Er waren twee soorten families. De eerste soort klitte samen als natgeregende klei, terwijl de tweede soort eerder op los zand leek dat de wind alle kanten op blies. Zelf kwam Thomas uit een zandfamilie. Anna’s familie, daarentegen, was pure klei.”

Sommige personages blijven ondanks alles nog wat aan de oppervlakte. Een spanningsboog mag altijd afgewisseld worden met wat meer stilstand rond bepaalde figuren of een overzicht brengende break om afwisseling in het tempo te creëren. (Wijlen Henning Mankell bracht in zijn Wallander-debuut zelfs een pauze van een aantal jaar in om zijn commissaris de misdaad te laten oplossen.)

De psychologische gevolgen op de overblijvende personages waarbij in té veel thrillers te weinig wordt stilgestaan zijn goed in het boek ingebracht. Ver gezocht zijn de motieven en de bestaansreden van de plot niet, wat mooi meegenomen is. Het slim afwikkelen van de draadjes en het verhaal op een ontroerende noot laten eindigen zijn meer dan sterke troeven. De inventiviteit en de innemende schrijfstijl maken dat Het mollenfeest er mag zijn als literair misdaadverhaal om 2021 in schoonheid mee af te sluiten. 

Titel: Het mollenfeest
Auteur: Dominique Biebau
Uitgever: Vrijdag
Jaar uitgave: 2021

--- Je reactie wordt zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd.

Kopieer deze link in je browser als je mijn blog wil volgen via follow.it: https://follow.it/villanathalieoverlezen

De Morsecode - Nathalie Briessinck

Meeslepend en spannend historisch verhaal

Nathalie Briessinck debuteerde in 2016 met haar eerste roman Tot de duivel het schip keert, dat zich afspeelt in het Antwerpse rederijmilieu in het begin van de 20^ste eeuw.  Net als in dit met lef zelf uitgegeven debuut verwerkt ze in haar nieuwe boek De Morsecode, nu bij Uitgeverij Vrijdag, feiten uit de geschiedenis met een fictief verhaal en een goede dosis spanning. 

Professor Samuel Morse reist halsoverkop terug van New Haven (Connecticut) naar Washington (DC) als hij via een koerier verneemt dat zijn vrouw Lucretia ernstig ziek is, maar hij komt te laat en zijn vrouw is reeds begraven als hij thuis komt. We zitten dan in het jaar 1825. Hierdoor stort de wereld van de kunstschilder die populair is voor zijn portretwerk in elkaar en gaat hij reizen. De dood van zijn vrouw zet hem er toe aan om over methoden te gaan nadenken om sneller over langere afstanden te communiceren. Als hij op de terugweg op een boot van het Franse Le Havre naar New York twee wetenschappers hoort spreken over het verband tussen elektriciteit en het recent ontdekte fenomeen magnetisme, zet dit hem aan het denken. Zijn creatieve geest, een must voor zowel de kunstenaar als de wetenschapper, zal ertoe leiden dat hij de Morsecode zal ontwikkelen.  

Op het zelfde schip staat Siyah, de Franse jonge vrouw die een boodschap moet overbrengen van een Russische vrouw, al voor de deur van zijn hut. De dochter van de vrouw, Irina Ivanov, lijdt aan een mysterieuze ziekte en kan niet communiceren met de buitenwereld. Haar moeder wil dat Samuel Morse haar portretteert voor het te laat is. Morse doet een belofte aan Siyah die hij gestand wil houden. Ook al moet de Russische familie op een lange reis per koets naar Frankrijk reizen, waar ze afspreken om het portret te laten maken, en ook hij terug de overtocht moet maken. 

Zowel professor Morse, de Stille als de Boodschapper krijgen in verschillende hoofdstukken het woord om hun verhaal te doen aan de lezer. Deze afwisseling in perspectieven evenals in plaatsen over de hele wereld zorgt voor een vlot te lezen verhaal. De landschappen die doorkruist moeten worden op het Europese continent vervagen bij de besognes van de verschillende personages die erdoorheen reizen, en nemen hier en daar de saaiheid van de reis over. Eens de Russische familie echter in Frankrijk toekomt, leiden interne conflicten onder het reisgezelschap tot het noodlot. 

De belangrijkste personages zijn goed uitgewerkt, en ook de motieven van moeder Ivanov die weliswaar van veel eigenbelang getuigen, zijn perfect te begrijpen. Briessinck weet de aandacht van de lezer goed vast te houden door vele interessante anekdotes en verschillende belangen van de personages onder elkaar te mengen tot een meeslepend en veelzijdig verhaal. Ook Morse ziet in dat zijn drang om mensen te redden met zijn nieuwe uitvinding in feite eigenbelang is: 

“De Morsecode. Ik moest mensen redden. Of het nu uit liefde voor mezelf, voor Lucretia of voor wie dan ook was. Of het nu uit wraak of egoïsme was.”

De spanning wordt opgedreven of de komst van Morse en zijn nieuw uitgevonden code er echt zal toe doen en een keerpunt kan betekenen voor de levens van Syrah en Irina die elkaar veel beter hebben leren kennen en een sterke relatie met elkaar hebben opgebouwd. 

De manier waarop de schrijfster die Romaanse filologie studeerde dit soort historische verhalen ineen weet te steken, doet uitkijken naar nieuw materiaal. Ze schreef eerder al kortverhalen en poëzie, en won al de Concours de la Francophonie met het gedicht ‘Que fait-on s'il n'y a plus rien? On s'efface du monde’. Dit wekt de nieuwsgierigheid naar hoe een hedendaags verhaal van haar hand er kan uitzien. 

Titel: De Morsecode

Auteur: Nathalie Briessinck
Uitgever: Vrijdag

Jaar uitgave: 2021

--- Als jij een reactie post op dit bericht, krijg ik hier een melding van. Ik lees je reactie eerst voor ze onder deze blog publiek te publiceren. Als jij anoniem een reactie achterlaat, wil ik je vragen met je voornaam af te sluiten zodat ik toch een idee heb van wie jij bent! Alvast bedankt. Kopieer deze link in je browser als je mijn blog wil volgen via follow.it: https://follow.it/villanathalieoverlezen

Op de weg van Appia - Michaël Vandebril

Een heerlijke poëtische reiservaring

Michaël Vandebril werd duidelijk beïnvloed door de Romeinse en de Griekse klassieken van thuis uit. Zijn vader was namelijk reisgids in Italië, en zo leerde hij de beroemde antieke Via Appia kennen die loopt van de hoofdstad Roma tot aan Brundisium aan de zuidoostkust van het Italiaanse schiereiland, het huidige Brindisi.

Met zijn vriend Bart Pluym reisde hij in 2018 en 2020, vlak vóór de corona-epidemie, deze weg af. Het epische ‘capriccio’ reisgedicht dat hieruit is voortgevloeid, is dit boekje geworden, een prachtige uitgave, waarin de verzen van Vandebril worden afgewisseld met de tekeningen van die reisvriend.

Heel wat geschiedenis wordt samen met de reis verweven in deze poëtische reiservaring. Maar een lijst met eindnoten helpt de minder onderlegde lezer die betekenislagen te ontcijferen en laat je niet minder genieten van de prachtige taal.

Een klein voorproefje:

ga met mij reisgezel
over deze uitgesleten keien
van roma tot brundisium
ons wordt geen poëzie gevraagd
5 het is de oude weg die verzen schrijft
kom stenen spreek me aan
zing van herders hoeren en soldaten
wie daar prevelt onze naam

[…]

Ad pinum

[…]

het licht verschuift de velden
334 op wolkenritme we waden
door zijden heuvels
met voetstappen van jaren
volgen de levenslijn
op de palm van het land […]

Titel: Op de weg van Appia

Auteur: Michaël Vandebril

Tekenaar: Bart Pluym

Uitgever: Vrijdag

Jaar uitgave: 2021

--- Als jij een reactie post op dit bericht, krijg ik hier een melding van. Ik lees je reactie eerst voor ze onder deze blog publiek te publiceren. Als jij anoniem een reactie achterlaat, wil ik je vragen met je voornaam af te sluiten zodat ik toch een idee heb van wie jij bent! Alvast bedankt. Kopieer deze link in je browser als je mijn blog wil volgen via follow.it: https://follow.it/villanathalieoverlezen

Het bordeel aan het einde van de straat - Joost van Driel

Goed geconstrueerd verhaal maar ook wat mindere momenten

Je mag boeken niet naast elkaar leggen en vergelijken, uiteraard niet, maar maak het als boek maar eens mee om vlak na vermoedelijk een van mijn toppers van dit jaar aan bod te komen. Sorry Joost van Driel!

Aan de hand van dit boek verdiepte ik me in de omgeving van Johan, een jongen van een jaar of 10. Het bordeel aan het einde van de straat is een coming-of-age roman die zich afspeelt in een gewoon Nederlands dorp, dat evengoed een Belgisch dorp zou kunnen zijn. Het gezin, oudere broer incluis, wordt namelijk door Johans moeder meegezogen in de edele sport van het wielrennen. Elk jaar wordt er een lokale familiekoers gereden en de moeder sleurt deze keer haar man en haar twee zonen mee in een  jaar lang durende training omdat ze minstens eenmaal in haar leven de trofee mee naar huis wil halen. De sfeer waarin het boek baadt, is die van vervlogen jaren uit voorbije decennia.

Op een dag komt het gezin Opitz in hun straat wonen en belandt de dochter des huizes, Sonia, in de klas van Johan. Johan voelde al niet veel liefde en vriendschap thuis, en trok er alleen met zijn vader al vaak op uit; een sterke vader-en-zoon relatie komt zeker naar voren in dit boek. Maar Johan valt voor de onafhankelijke, vroegrijpe en vroeg volwassen Sonia die bij haar thuis heel wat anders meemaakt. En zo gebeurt het dat ook zijn vader vriendschap sluit met het ouderkoppel Opitz en zich samen met zijn zoon mee laat glijden naar het fantasievolle en excentrieke gezin dat hun leven komt opfleuren; zo geheel anders dan bij hen thuis.

Vader en zoon raken verstrikt in een web van verlangens en liefde, en ook in onopgehelderde fabeltjes van vader Opitz, een in zijn eigen verhalen gelovende hoedenverkoper die er de kantjes afloopt en zich bevindt in de grijze zone van het zakendoen. De al dan niet namaak Borsalinos en Stetsons slingeren steeds bij hem rond. Net omdat niet direct de vinger gelegd kan worden op deze man noch zijn vrouw, is het echter moeilijk om echt te weten wat er in dit gezin omgaat, en wat ik toch wat miste. Bij Johan thuis is het duidelijker: de thuissituatie gaat van kwaad naar erger, de vader wordt er van langsom meer en meer afgeschilderd als een gevangene van zijn eigen vrouw, niet in staat om zijn eigen leven te leiden maar om het lijdzaam te ondergaan. Het welzijn van Johan wordt hier uiteraard ook door beïnvloed.   

Ook al zijn er grappige momenten in opgenomen, voorkomt dit niet de zware beladen sfeer van het boek. De balans helt daar voor mij eerder naar de liefdeloze en eenzame kant op. Die sfeer doet op zich erg denken aan het debuut van de auteur, In het museum, en waar je zeker bij blijft stilstaan. Het verhaal is best origineel en mooi opgebouwd, de finale van het boek is dan weer wat te fantasievol aangezet om op mij echt geloofwaardig over te komen. Die grens tussen volledige overtrokkenheid (wat ook oké is voor mij!) en geloofwaardigheid, is uiteraard subjectief. Dit blijft een mooi literair verhaal maar de zwaarte afwisselend met enkele mindere momenten maakten dat dit boek deze keer net niet meeslepend genoeg was.

Titel: Het bordeel aan het einde van de straat
Auteur: Joost van Driel
Uitgever: Vrijdag
Jaar uitgave: 2021

Crossroads - Walter Van den Broeck

Kleurrijke kroniek over een volkscafé en over het leven 

“Onmiddellijk na de big bang ging het snel mis. Het voorlaatste mankement was: Het Leven; het voorlopig laatste: De Mens.”

Zo luidt de geweldige openingszin van de nieuwe roman Crossroads van Walter Van den Broeck, een van de grootste prozaïsten in het Nederlandse taalgebied. Gepubliceerd bij uitgeverij Vrijdag om de 80ste verjaardag van deze auteur te vieren. Handig hoor om de mijlpalen van hun auteurs zo in de kijker te zetten. Van den Broeck is bekend van zijn vierdelige romancyclus Het beleg van Laken, zijn grote roman Brief aan Boudewijn en hij kreeg zowel de staatsprijs voor zijn toneel- als zijn prozawerk.

Tot de dood zin proberen te geven aan het zinloze leven in dit tranendal, dat is zo ongeveer de boodschap van Walter Van den Broeck. Dat de schrijver in enkele pagina’s even de geschiedenis van de wereld, van België en van Olen op een vermakelijke inzichtelijke en persoonlijke manier uit de doeken doet, is een goede niet alledaagse manier om dan in te zoomen op een klein verhaal uit zijn geboortedorp Olen, waar hij enkele jaren geleden op uit kwam bij het lezen van de krant. De verdieping boven het café ‘In de kroon’ in Olen werd de laatste rustplaats van de twee zussen Maria en Jen, die het café van hun ouders jaren hadden verdergezet. Voor dit verhaal moest een andere roman waar hij aan bezig was, even wijken. 

In Crossroads wordt er vlees en bloed gegeven aan het verhaal over hoe het leven van deze dames had kunnen zijn, het is zo realistisch geschreven dat de lezer helemaal kan meegaan in een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid. De gevierde schrijver kende de zussen goed, want bezocht het café regelmatig, vanaf dat hij tiener was. De dames waren nooit getrouwd en zetten het café verder omdat ze dit hun moeder hadden bezworen nadat hun vader was gestorven. Ze stierven eenzaam omdat ze zichzelf uit het openbare leven hadden teruggetrokken en te trots waren om hulp te aanvaarden. Respect kregen ze wél, de buren en cafébezoekers spraken vol lof over Jen die het bijna vijftig jaar had volgehouden als cafébazin, en Maria die opgeleid was en werkte als kleuteronderwijzeres, maar achter de toog bijsprong bij grote drukte. Ze sloten het café in 2001 toen er naar de euro werd omgeschakeld – is dat nog mààr 20 jaar geleden? De opgestapelde en verstofte herinneringen die waren opgeslagen in de verlaten ruimte waar het café ooit was, moesten na hun dood fysiek worden opgeruimd. 

Net als in Brief aan Boudewijn en in vele eerdere boeken van hem, zet Van den Broeck in Crossroads zijn herinneringen aan zijn jeugd om in een heerlijk verhaal met een vanzelfsprekend ogend gemak om u tegen te zeggen. Hij neemt de lezer helemaal mee en dompelt je onder in de sfeer en in de geschiedenis van de zussen en van Olen zelf. De lezer wordt voorgesteld aan kleurrijke personages die het café In de Kroon bezoeken en leert de cité van Olen en wie er daar woonden kennen, waar de schrijver zelf ook vandaan komt. Hij voert zichzelf, een van zijn twee zonen en een vriend van die zoon ook op in het verhaal. De dialogen zijn gebracht in het plaatselijke dialect, en de taal is zo helder als pompwater. Zinnen rijgen zich als vanzelf aan elkaar en vormen een vlot te lezen verhaal. Het leven bekeken vanuit het dorpscafé, de plaatselijke dynamieken, de gewone mensen: dat is waar het in het werk van Walter Van den Broeck over gaat. Hij is een kroniekschrijver die met humor en mededogen schrijft over wat en wie hij dagelijks tegenkomt. Ook deze fijne roman is daar weer een mooi voorbeeld van. 

Titel: Crossroads
Auteur: Walter Van den Broeck
Uitgever: Vrijdag
Jaar uitgave: 2021

Gedicht: De gloed aan de rand van je oren - Jens Meijen

 

Een avond speelt over een oever
in het gras drijven boterbloemen, distelbollen
de bomen ruisen onder water
        hun wortels wit en volgelopen
een vis drukt zijn lippen tegen het raam
        van een autowrak vol zeewier en
        zacht zwevende hondenbotjes

je toont me kaarten die alles vertellen
        schatkaarten met lijnen die steeds roder blozen
        omhoog zwiepen
        je keel omzomen
de zeebodems zetten zich vast aan je vingers

een vogel trekt rooksporen in de lucht
ze landt op mijn hand, laat haar zwarte longen zien
in haar ogen zie je alles gebeuren:
het kobalt, het brons
de dieren, de rum de spoken van duizenden mensen
urnen van wat voor ons kwam

we vullen ze, de urnen
met kleine glibberige visjes
die we 's nachts vingen in de vijver, verscholen in het riet
en die we doodden met een stokje in hun kieuwen

we moeten elkaar al eens ontmoet hebben
in een ander leven toevallig aangeraakt
in een trein, bij het passeren op straat

we hebben elkaar al eens
naar huis gebracht, in bed gelegd
                na een avond vol dronken omwegen
        een avond vol zonsondergangen
        een dwaalspoor rodewijnvlekken
vol van een zon die alles lengt
vol van wolken in je oren
die je nog een tijdlang doof maken
        vanuit de lucht naar jezelf doen kijken
en je ziet hoe we de koolstof uit onze ogen wrijven

je vraagt of het ooit zal stoppen
het gevoel dat je zelf de ondergaande zon bent
        en de wezens beneden ziet,
        kleiner dan je vingertoppen
            en zelf ben je dan een gloed

om in te drijven
een gloed waarin we elkaar
languit veilig thuisbrengen
uitkleden, te slapen leggen

Jens Meijen
Uit: Zwemlessen voor later, Klimaatpoëzie
Klimaatdichters en Uitgeverij Vrijdag
2020

De souffleur - Diane Broeckhoven

Een sfeervol boek over opgroeien

Diane Broeckhoven is gezegend met een lange schrijverscarrière en sinds kort 75 levensjaren jong, Net rond haar verjaardag werd haar nieuwste roman uitgebracht: De souffleur.

In dit boek duiken we samen in het verleden van haar hoofdfiguur Susanne. Op een mooie zomerse dag haalt Susanne de voorpagina van de streekkrant, als winnaar met de hoogste zonnebloem van de tuinwijk. Ze krijgt heel wat felicitaties voor haar prestatie en voelt zich weer even in het oog van de aandacht staan. Naar aanleiding van deze voorpagina vindt ze een kaart op haar deurmat met de zonnebloemen van Vincent Van Gogh op die niet ondertekend is. Al voordat ze na lang nadenken belt naar het nummer dat erop vermeld wordt, is ze al zeker van de afzender. De kaart komt van Onno, een hoogbejaarde man die nu in een rusthuis woont, maar die bij haar op zestienjarige leeftijd ongekende gevoelens had losgemaakt. De herinneringen uit haar jeugd die dit doen bovenkomen, beleeft ze nu opnieuw.

In het jaar dat Susanne 16 wordt, blijft het contact met haar moeder die depressief is, moeilijk en afstandelijk, maar leert ze wel voor het eerst haar dode zusje kennen en kiest de jongen op wie ze voor het eerst verliefd raakt voor een ander. Om haar gedachten te doen verzetten en haar aan werk te helpen, geeft haar vader haar een baantje als assistente bij de amateurtheatergroep waarvan hij regisseur is. Zo kan ze van dichtbij meemaken hoe een toneelstuk tot stand komt, en leert ze haar vader ook in een ander licht kennen. Ze komt daardoor in contact met Onno, de souffleur en ook een duivel-doet-al voor de toneelgroep. Onno is diegene die bij haar voor het eerst heftige gevoelens oproept. Haar jonge leventje wordt door hem ondersteboven gehaald. Net als het Glazen speelgoed uit het toneelstuk van de Amerikaanse auteur Tennessee Williams voelt Susanne zich broos en breekbaar. Ze is jong en nog licht als een veertje. Susanne verdwaalt op haar zestiende net zoals vele andere opgroeiende tieners in haar gevoelens.

Onno is uiteraard verouderd en hulpbehoevender geworden, als Susanne hem na haar telefoontje opzoekt in Huis Parkzicht. Zijn gevoelens voor haar die hij haar toevertrouwt, brengen Susanne weer van haar stuk. Het verhaal is mooi opgebouwd, en subtiel ineengezet.

Diane Broeckhoven weet zoals altijd hoe ze gevoelens uit haar pen kan laten vloeien en haar kader erg sfeervol kan beschrijven. Haar stijl is helder en sober, waardoor het verhaal eerlijk toont en nog beter uit de verf komt. Ze neemt je heel gemakkelijk mee in de gevoelswereld van Susanne de tiener, zowel als van de vrouw op middelbare leeftijd. De lange ervaring van Broeckhoven met boeken voor de jeugd én voor volwassenen kan hier zeker een rol in spelen.

De souffleur is geen erg verrassend boek, maar past naadloos in het oeuvre dat Diane Broeckhoven al eerder bijeen schreef, waarin ze de belangrijke levensthema’s naar voren brengt en altijd heel menselijk uit de hoek komt.

Titel: De souffleur

Auteur: Diane Broeckhoven

Uitgever: Vrijdag

Jaar uitgave: 2021 

Het andere Amerika. In de schaduw van Trump - Monika Triest

Veelbelovende inhoud, teleurstellende uitwerking

Dit boek heeft een veelbelovende inhoud die de lezer voorhoudt de tegenbewegingen in de VS en hun geschiedenis te leren kennen. De Vlaamse Monika Triest woonde in de VS en was er actief in de feministische beweging in de jaren 60 en 70 van de twintigste eeuw. Ze stond naast haar Amerikaanse vriendinnen en collega’s in deze feministische strijd.

In 2019 ging ze deze bekenden weer bezoeken en het verslag dat zij optekent over hun – deels gezamenlijke – verhalen en herinneringen, vormt de kern van dit boek. Het boek werd uitgebracht begin 2020 toen er nog geen sprake was van de coronacrisis noch van de verkiezing van de nieuwe Amerikaanse president Biden. Naarmate de chronologie vordert, komt ex-president Donald Trump af en toe aan bod, en dan vooral hoe zijn presidentschap de bestaande progressieve bewegingen heeft doen evolueren en ook nieuwe heeft doen ontstaan. Het is een ander verfrissend oogpunt dat deze evolutie eens beschrijft. (‘Elk nadeel heb z’n voordeel.’)

In dit dunne boek heeft Triest het over het ontstaan en de evolutie van de verschillende Amerikaanse arbeiders- en de burgerrechtenbewegingen (met al dan niet marxistische inslag), en de reactie vanuit de politiek daartegen, de antiracisme- en antisegregatiebewegingen (Black Power en Black Panthers) en de verschillende feministische golven doorheen de tijd tot en met de huidige BlackLivesMatters en MeToo-bewegingen, en bovenal de rol en de verbondenheid van alle vrouwen hierin.
De vrouwen die heldinnen werden in al deze bewegingen uit de gegoede burgerij, de arbeidersklasse, zwarte en latinovrouwen, Amerikaans-inheemse en arme Europese immigrantenvrouwen worden apart uitgelicht, maar hadden soms toch ook contact met elkaar. Hieruit blijkt ook uit hoeveel verschillende gemeenschappen en hokjes die diverse Amerikaanse maatschappij van in het begin telde en wat nu nog altijd zo is.

De stijl en de structuur van dit boek zijn echter vrij teleurstellend. Als dit boek beter geschreven en geredigeerd was geweest, zou je hieruit zoveel meer kunnen leren. Nu bevat dit boek o.a. een aantal vooraankondigingen van veelbelovende ‘verhalen’ die niet worden waargemaakt, hoofdstukken die niet goed afgebakend zijn (hoewel ook beloofd), het switchen van perspectief door de schrijfster over het samenzitten met vriendinnen naar het verhaal van de vele bewegingen die werden besproken zonder veel introductie en achtergrond, maar weinig uitleg voor niet-ingewijden, staccato zinnen, enz. En dan werd dit af en toe nog eens onderbroken door enkele teksten van protestliederen die niet passen in dit soort tekst, en daarmee ook geen reclame voor zichzelf zijn.

Wat wel bij blijft uit dit journalistieke werk zijn enkele in het oog springende namen, bepaalde tijdsaanduidingen en de eigen rol van het schrijfster in het verhaal. Nochtans bevat het informatie dat zo veel boeiender en leeswaardiger had weergegeven kunnen worden. De feiten uit dit boek zijn nieuwswaardig en verdienen een breed publiek, maar ze komen narratief niet tot hun recht. Het is wel heel goed mogelijk dat Monika Triest met haar verhalen mondeling mensen veel beter kan enthousiasmeren.

Titel: Het andere Amerika. In de schaduw van Trump

Auteur: Monika Triest

Uitgever: Vrijdag

Jaar uitgave: 2020