Proza en poëzie tussen taal en witregels
In haar prozadebuut Tosca bewijst de geweldige en gelauwerde Vlaamse dichteres Maud Vanhauwaert dat ze ook een beeldrijke, psychologische en spannende roman kan schrijven. In dit boek creëert ze een rijk en gelaagd verhaal waarin vertaalster May Solovjov, na een lezing over een Russische dichteres, een mysterieus bericht ontvangt van een jonge vrouw genaamd Aline: "Het was mijn laatste wens om het te kunnen meemaken."
De toon van haar bericht is onrustwekkend, en drijft May ertoe contact met haar te zoeken. Wat volgt is een kat-en-muisspel, waarin May obsessief probeert door te dringen tot het gesloten boek dat Aline is. Daarvan getuigt ook de binding van de eerste druk van dit boek: de zogenoemde Japanse binding maakt dat de lezer de pagina’s zelf los dient te snijden. Zo gesloten het boek is, is Aline dus ook. Ritsen maar!
De communicatie tussen de twee vrouwen verloopt moeizaam; Aline klapt dicht en verdwijnt af en toe. May probeert een verhaal te construeren met de weinige tips die ze krijgt, om haar eigen nieuwsgierigheid te bevredigen, evenals om haar vriendin Lou te overtuigen dat ze met iets zinvols bezig is.
Lou heeft eigenlijk vooral schrik dat May zich laat meeslepen door de interne strijd die zich in de geslote Aline moet afspelen. Het meta-niveau van het boek ligt hoog: May schrijft aan haar redacteur een verhaal over wat ze van Aline te horen krijgt – en waarvan we niet weten wat allemaal waar is - en laat daar nog haar eigen literaire vrijheid op los. Daar laat ze Aline op háár beurt ook nog eens op reageren.
Het is frustrerend voor zowel May als de lezer dat het verhaal van Aline zich zo traag afspeelt, en Maud Vanhauwaert brengt die frustratie en die wrevel dan ook heel goed over. Maar diezelfde wrevel is ook intrigerend. De schrijfster wil zo bereiken dat we als lezer nadenken over de aard van verhalen en hoe we die interpreteren. Sommige scènes en ook de aangeboorde thema’s zijn zwaar, maar opnieuw wordt het schrijven van Maud luchtig gehouden door witregels en toch ook wel humor hier en daar. In het laatste deel gebeurt er ook ineens veel meer.
De gedichten die doorheen het boek zijn opgenomen, breken af en toe het ritme van de roman, maar zijn interessant genoeg om het gemoed van May beter te leren begrijpen. Deze gedichten doen qua sfeer denken aan en verwijzen naar enkele grote Russische dichters en auteurs. Het is dan ook geen slecht idee om deze gedichten na de roman te hebben beëindigd, pas / nog eens te lezen.
Maud Vanhauwaert hanteert net als in haar poëzie een beeldrijke
taal met originele metaforen. Het einde werkt verstommend en is tegelijkertijd ambigu,
en laat enkele vragen nog onbeantwoord.
De emotie die zich vastzet in je lichaam na dit boek te hebben gelezen, is
misschien wel waarnaar de titel "Tosca" verwijst, namelijk naar het
Russische woord "toska", een complex gevoel van verlangen en melancholisch
verdriet, dat moeilijk te vertalen valt. Ook Aline valt moeilijk te “vertalen”, wat –
niet toevallig - aansluit bij de vragen
die May's beroep als vertaler kunnen oproepen.
Gevestigde dichters die ook proza beginnen te schrijven, hebben “het” al in hun pen. Maud Vanhauwaert hoort in het rijtje thuis van auteurs die mij zowel met gedichten als met proza, en ook als auteur zowel als performer op het podium weten te raken.
