Gelezen in mei 2021

Mei is een moeilijke maand geworden, in plaats van een gemakkelijkere met de belofte op meer vrijheid en fijnere momenten. Het venijn van deze maand kondigde zich aan in de staart, de laatste week. Hopelijk komen we er allemaal sterker uit uiteindelijk.

Toch las ik weer enkele boeken waar ik mooie uren mee heb beleefd. En hopelijk zullen ze troost, hoop, wijsheid of toch ook af en toe een vlucht blijven bieden als ik daarnaar verlang. 

Boeken die nu op een of andere manier van toepassing zijn op mij:

1. Angstige mensen oftewel Folk med ångest - Fredrik Backman: 3 sterren

De plot van dit verhaal is een groteske pastiche op een misdaad: een debutant bankrover wordt naar zijn misdaad gedreven door de sociaal-economische situatie waarin die zich bevindt. Als reactie daarop valt de rover binnen in een appartement waar net een bezichtiging bezig is, die ineens in een gijzeling uitmondt. Backman is beroemd geworden voor romans als Een man die Ove heet (verfilmd), Britt-Marie was hier, en voor een pareltje als En elke ochtend wordt de weg naar huis steeds langer. In die verhalen blijft hij dicht bij de personages die hij opvoert in hun dagelijkse omgeving en komen er belangrijke waarden aan bod als verbondenheid, solidariteit, respect, begrip, die hij verpakt in een lichte, humoristische, warme en tedere toon. Zijn probleem is: zijn drammerigheid en zijn prekerigheid. In dit boek is het toch wat te veel doorgeslagen in deze richting. Vorige boeken van hem vond ik subtieler. Stilistisch is hij ook niet altijd even sterk. Zijn verhaal voelt niet altijd even spontaan en doorleefd aan, eerder nogal ver gezocht. Ook waren sommige situaties in dit boek soms te absurd in een 'normale' setting om erdoor overtuigd en echt geraakt door te worden. Ik las dit boek in het Zweeds. 

2. Een man met goede schoenen - Rob van Essen: 5 sterren

Een gewéldige verhalenbundel van de door corona aangespoelde door Brussel geadopteerde Nederlandse auteur Rob van Essen. Dagelijkse situaties die worden doorgetrokken in surrealistische taferelen op zo'n interessante manier dat je je gaat afvragen: 'wat is er hier gebeurd, en wat zou jij doen'? Over het voelen van gemis, eenzaten, mensen die een thuis of een bepaald comfort zoeken. Maffe personages en 'affe' verhalen die kunnen dienen als troost en inzicht in een of andere situatie. Met blijkbaar een terugkerend personage uit enkele van zijn andere verhalen, Scipio. 

3. Huishouden - Jenny Erpenbeck: 4 sterren

Jenny Erpenbeck is een van de Duitse auteurs waar ik al een aantal boeken van gelezen heb. Erpenbeck schrijft romans, kortverhalen, theater en non-fictie en heeft al heel wat prijzen gewonnen. Dit is haar debuutroman, die dateert uit 2008 (Heimsuchung), en ook erg de moeite is. Erpenbeck weet in Huishouden subtiel en poëtisch te schrijven over de levens van 12 verschillende personages die in een huis gewoond hebben aan een meer ergens boven Berlijn. Ze omspannen de verschillende ingrijpende gebeurtenissen in het Duitsland van de 20ste eeuw: Het keizerrijk, de Republiek van Weimar, het Derde Rijk, de DDR en het weer verenigde Duitsland. Maar namen van de personages worden niet genoemd, en ze beginnen dan ook doorheen het boek in elkaar over te vloeien op een speciale manier, die echter wonderlijk goed werkt. Het gaat over een herenboer en zijn dochters, de architect en zijn vrouw, de soldaat, de schrijfster, de bezoekster. Je moet er je aandacht bij houden om de dingen wat op een tijdslijn te kunnen zien. Één personage dat steeds terugkomt: de tuinman die steeds ouder wordt en de meeste van de veranderingen meemaakt en voor de tuin en andere 'buitenklussen' moet zorgen, een ‘doorgever’ van het huis en de ‘lijm’ tussen de personages. Het is een boek waarvoor gewerkt moet worden, maar waar enorm veel in zit.  Ook stilistisch erg mooi, en gewoon erg sterk geschreven. De zwaarte van het verhaal haalt het leesplezier toch een beetje naar beneden. Als ik het een ander moment opnieuw zou willen lezen, kan ik terug bij de bibliotheek terecht.

De link met mijn situatie is enkel de titel: het huishouden waarin ik nu zit, is een beetje anders geworden.   

Gedichten en een kortverhaal om je in te verliezen

4. Wij waar geen eind aan komt - Stefan Hertmans: 4 sterren

De dichtbundel die werd samengesteld door Peter Verhelst, met gedichten uit het oeuvre van een auteur die langzamerhand bij mijn favorieten hoort, Stefan Hertmans, en net 70 is geworden: Wij waar geen eind aan komt. Prachtige gedichten, een geweldig lyrisch en overdonderend taalgebruik. Toch verlies ik me nog regelmatig in de betekenissen en de achtergronden van zijn gedichten - net als bij de pennenvruchten van Peter Verhelst zelf trouwens. Zij zijn duidelijk geestverwanten. Je hebt soms een goede kennis nodig van heel wat klassieke werken om Hertmans' werk goed te kunnen doordringen. Niettemin kan je je ook zonder die kennis zo laten mee stromen in zijn zee van zinnelijke zinnen en verzen. 

5. W.A. - Otto de Kat: 3 sterren

Otto de Kat is een pseudoniem van de Nederlandse auteur, Jan Geurt Gaarlandt (1946), en voormalig uitgever. Zijn romans zijn naar verluidt meestal historische verhalen uit de jaren '30-'40 van de 20ste eeuw. Omdat uitgeverij Van Oorschot 75 jaar bestaat, schreven dertien fondsauteurs een jubileumverhaal. Ze zijn te koop onder het motto ‘Van Oorschot koop je blind’ want je weet door de geschenkverpakking niet het welk je koopt. W.A. is een van deze 13 kortverhalen. Het blijkt de aanzet te zijn tot het volgende project van Otto de Kat, een verhaal dat begint op het strand van het Zeeuwse eiland Texel, maar dan verhuist naar Padang, Atjeh in het huidige Indonesië. Het speelt zich ook weer af aan het begin van de 20ste eeuw, 4 eeuwen nadat Jan Pieterszoon Coen in dienst van het VOC heeft aangelegd aan een baai nabij het historische Jakarta (Jacatra, nadien door de Nederlanders herdoopt tot Batavia). Dit boekje is een introductie en geen afgerond verhaal, waardoor het niet echt blijft hangen en vooral promotie maakt voor een boek dat er nog niet is. Die calvinistische Hollanders toch... 

Tip voor Belgische lezers: Lees Revolusi van de Belgische schrijver David Van Reybrouck voor een gedetailleerde en genuanceerde achtergrond over de koloniale geschiedenis van en vooral over de opstanden tegen de opeenvolgende heersers in 'Nederlands-Indië'.

Tip 2: Momenteel lees ik het boek Moederstad van de Nederlandse non-fictie auteur Philip Dröge, ook over zijn zoektocht naar zijn roots in Jakarta en Indonesië. Dat begint ook heel boeiend! 

6. Beeldenraper / Ramasseur d’images – Carl Norac & Hilde Keteleer: 3 sterren

Hilde Keteleer stelde deze gedichtenbundel samen met fragmenten uit een vijftal bundels van de Franstalige Belg Carl Norac. Het is een mooie uitgave, de bladspiegel van deze bundel vond ik persoonlijk wat minder aantrekkelijk. De Nederlandse vertalingen staan groter dan het Franse origineel, weliswaar op dezelfde pagina. Het zijn ook gedichten zonder witregels. Eerlijk gezegd trok het ritme van die vertalingen me wat minder aan dan die van de originele verzen. Frans en Nederlands zijn daarvoor misschien te verschillend van woordbeeld?

De gebruikte beelden, metaforen van Norac zelf zijn wél boeiend en de moeite waard. Hij schrijft gevoelig en fantasievol. De gedichten uit de verschillende bundels zijn divers van toon en van kleur.

Norac is bekend over de hele wereld voor zijn poëzie en zijn kinderboeken, en zijn vele vertalingen. Hij schrijft ook voor theater Toch zal hij in Vlaanderen vooral een belletje doen rinkelen voor die kinder- en jeugdliteratuur. Hij is afkomstig van Bergen, heeft in Luik gestudeerd, woonde een tijd in Olivet (bij Orléans) en heeft zich sinds 2019 in Oostende gevestigd.

De vertaalster-schrijfster Hilde Keteleer (die ook de leesclub Duitse literatuur die ik al 2 seizoenen volg, voorzit) heeft sowieso al mijn sympathie en moet er een moeilijke klus aan gehad hebben om deze beeldende en fantasievolle poëzie van Norac in een vloeiend Nederlands om te zetten dat dezelfde sfeer van het origineel weergeeft. Wat een kunst op zich… En toch, als gebruiker van de Franse taal de twee naast elkaar te zien, geeft het pas een volledig beeld: zowel het ritme van de oorspronkelijke dichter als de vertaalde nuance van minder voorkomende beelden (in dagdagelijks gebruik) komen dan het best tot hun recht. Voor poëzie in een taal die ik zelf ken, vind ik tweetalige bundels dan ook een zegen. Dank daarvoor!

7. Op de weg van Appia – Michaël Vandebril: 4 sterren

Tijdens het voorbije programma van “Flirt flamand”, een taalgrensoverschrijdend project om Vlaamse en Franstalige literatuur samen te brengen, zijn Norac en Vandebril elkaar zeker tegengekomen. Daar bestaan beelden van. Of ze elkaar al langer kenden, weet ik niet, maar kan je wel vermoeden, zeker omdat die laatste zelf een voorliefde heeft voor de Franstalige poëzie, en die zijn eigen gedichten zeker heeft beïnvloed. Hij moet de poëzie van binnen en van buiten kennen, ook als coördinator van Antwerpen Boekenstad én initiator/organisator van het Antwerpse Stadsdichterschap.

Hij werd duidelijk beïnvloed door de Romeinse en de Griekse klassieken van thuis uit. Zijn vader was namelijk reisgids in Italië, en zo leerde hij de beroemde antieke Via Appia kennen die loopt van de hoofdstad Roma tot aan Brundisium aan de zuidoostkust van het Italiaanse schiereiland, het huidige Brindisi. Met zijn vriend Bart Pluym reisde hij in 2018 en 2020, vlak vóór de corona-epidemie, deze weg af. Het epische ‘capriccio’ reisgedicht dat hieruit is voortgevloeid, is dit boekje geworden, een prachtige uitgave, waarin de verzen van Vandebril worden afgewisseld met de tekeningen van die reisvriend. Heel wat geschiedenis wordt samen met de reis verweven in deze poëtische reiservaring. Maar een lijst met eindnoten helpt de minder onderlegde lezer die betekenislagen te ontcijferen en laat je niet minder genieten van de prachtige taal.

Een klein voorproefje:

ga met mij reisgezel
            over deze uitgesleten keien
            van roma tot brundisium
            ons wordt geen poëzie gevraagd
5          het is de oude weg die verzen schrijft
            kom stenen spreek me aan
            zing van herders hoeren en soldaten
            wie daar prevelt onze naam

[…]

Ad pinum

[…]

het licht verschuift de velden
334      op wolkenritme we waden
            door zijden heuvels
            met voetstappen van jaren
            volgen de levenslijn
            op de palm van het land […]

Een onmisbaar essay

8. De fundamenten – Ramsey Nasr: 4 sterren

Ramsey Nasr was dan weer stadsdichter van Antwerpen in 2005 tot januari 2006, vooraleer hij weer naar Nederland verhuisde. Dus ook tussen Vandebril en Nasr is er zeker een link. Van 2009 tot 2013 was hij de Nederlandse Dichter des Vaderlands. Nasr is een geëngageerde alleskunner: dichter, proza- en theaterschrijver, librettist, acteur, regisseur, enz. Hij won al vele prijzen en heeft een klare kijk op en een duidelijke mening over de maatschappij waarin we nu leven. De drie essays die hij in dit boek bundelt, komen voort uit zijn persoonlijke worsteling met het afgelopen jaar sinds de eerste lockdown nadat het coronavirus uitbrak. In het laatste deel probeert hij een richting aan te geven om uit de moeilijke knoop te geraken waarin Nederland en bij uitbreiding de wereld is beland. Duidelijk is dat ons leven radicaal omgegooid zou moeten worden. Het perspectief is duidelijk Nederlands maar uiteraard ook toepasbaar op de Belgische context. De auteur verstaat de kunst de juiste woorden te gebruiken voor veel dingen die we al (moeten) weten en ze in dergelijk radicaal essay om te zetten. Een mustread! 

--- Als jij een reactie post op dit bericht, krijg ik hier een melding van. Ik behoud me het recht voor om je reactie te bekijken alvorens ze te publiceren. Als jij anoniem een reactie achterlaat, gelieve dan met je voornaam te tekenen zodat ik toch een idee heb van wie jij bent! Alvast bedankt.

Trofee - Gaea Schoeters

Wat een gruwelijk goed boek! 

Als er één boek me al heeft overdonderd dit jaar, is het Trofee van Gaea Schoeters wel. De aankondiging van een digitale leesclub waarop de schrijfster aanwezig zou zijn, en talrijke lovende recensies maakten me er erg nieuwsgierig naar. Het is waarschijnlijk het eerste boek dat ik las waarin ethische kwesties over de jacht op wilde dieren voorkomen. 

Hunter White is de typische Amerikaanse witte jager die leeft voor de trofeejacht op zeldzame wilde dieren. Zijn naam is niet toevallig gekozen. Schoeters leidde de naam af van een zekere J.A. Hunter, een Schotse jager die talrijke jachtsafari’s leidde van begin 1900 tot de jaren 50 van de vorige eeuw in Afrika, en daar een aantal boeken over heeft geschreven. Die ‘koloniale jachtliteratuur’ is doordrongen van het toen gangbare romantische en exotische – en paternalistische – ideaal van het Afrikaanse continent, en ook Hunter White gaat hier nog helemaal in mee. De natuur waarin hij rondloopt ziet hij als het echte Afrika. Hij is ervan overtuigd dat hij een eerlijk gevecht zal aangaan met de door hem gewenste prooi, ook al wordt hij begeleid door een heel team helpers.  

Hunter White is er als Wall Street-makelaar van overtuigd dat pas als een zaak iets waard is, het ook beschermd zal worden. Volgens hem brengt de commerciële jacht net geld in het laatje om aan natuurbehoud te kunnen doen en de lokale bevolking ertoe aan te zetten het stropen tegen te houden. Het offeren van één individu zou het voortbestaan van de soort kunnen redden. Hij heeft een licentie gekocht om in een niet nader bepaald land in het zuiden van Afrika op de laatste die hij nog mist van de Big Five, de zwarte neushoorn, te gaan jagen. Maar oh wee, Schoeters trekt dit principe in dit boek tot in het uiterste door, en dat doet vanaf het tweede deel wat met het hoofdpersonage evenals met de geest van de lezer. Een echte mindfuck! 

In het begin lijkt alles veel eenvoudiger dan het is. Gaea Schoeters brengt empathie op voor haar hoofdpersoon maar geen medelijden. De jagende witte man wordt naarmate het verhaal vordert, gedwongen om verder na te denken over zijn daden. De ethische dilemma’s die op hem afkomen zijn al even onbedwingbaar als de moeilijk te doordringen savanne. Het verhaal wordt razend spannend en Hunter neemt grotere en grotere risico’s. De geweldig goed beschreven jacht- en natuurscènes zijn krachtig en getuigen van de voorafgaande diepgravende research. Het is een bloedstollend en hypnotisch verhaal dat je moeiteloos in één ruk tot het einde kan lezen, ook al besef je wel al dat dit niet goed gaat aflopen. Daarnaast gaat de ethische thematiek ook in zijn geheel op voor onze nog steeds wijdverspreide omgang met het Afrikaanse continent, dat nog steeds ongebreideld en gewelddadig ontgonnen en ontdaan wordt van zijn natuurlijke hulpbronnen die ten goede komen van het wereldwijde consumentisme. De westerse bril op het continent verkleurt de bittere realiteit. 

Dit boek heeft door de plot zijn plaats op de shortlist van de voor het genre belangrijke VN Thriller-en Detectivegids dik verdiend, maar hoort eveneens bij de romans die de grote vragen niet schuwen. Geweldig en adembenemend.

Titel: Trofee

Auteur: Gaea Schoeters

Uitgever: Querido

Jaar uitgave: 2020 

Winterbijen - Norbert Scheuer

Een zijdelingse oorlogsroman over zoveel meer, en vooral over bijen

Hoewel de Duitse schrijver Norbert Scheuer (1951, Prüm, Westeifel) ook in zijn thuisland pas echt doorgebroken zou zijn met Winterbienen, schreef hij al een tiental boeken. Scheuer heeft een technische opleiding achter de rug, hij maakte zijn middelbare school af als elektricien, ging technologie studeren en volgde nadien een masteropleiding Filosofie aan de Universiteit van Düsseldorf die hij afrondde met een thesis over de Duitse verlichtingsdenker Immanuel Kant. Tot en met 2017 werkte hij als IT-systeemprogrammator voor Deutsche Telekom. Hij bracht eerst een bundel kortverhalen uit (1994), en daarna een gedichtenbundel (1997). Met zijn eerste roman Der Steinesammler begon hij zijn zoektocht naar verhalen uit zijn regio van afkomst, de Eifel. In 2019 kwam zijn laatste werk, Winterbienen, uit dat een bestseller werd, in 2020 kwam de Nederlandse vertaling uit van de hand van Anne Folkertsma.  

In Winterbijen volgen we het leven van Egidius Arimond. Het is januari 1944 en Egidius woont in de Eifel niet zo ver van de Belgische grens. Hij is leraar Latijn en Geschiedenis en is door de nazi's ontslagen vanwege zijn epilepsie. Hij loopt voortdurend gevaar omdat zijn ziekte niet aanvaard wordt door de nazi's en ze hem daarom naar de kampen kunnen sturen. Én hij verdient naast zijn werk als imker bij door Joodse vluchtelingen in omgebouwde bijenkasten naar de Belgische grens te smokkelen. Daarnaast heeft hij ook veel oog voor het vrouwelijk schoon, en heeft hij ook enkele affaires met vrouwen van wie de mannen naar de oorlog zijn vertrokken. 

In zijn dagboekfragmenten springt hij dan ook over van het in detail beschrijven van zijn bijen en zijn werk als imker, via zijn feilloos herkennen van de overvliegende bommenwerpers naar het wegbrengen van de vluchtelingen die een organisatie die hem heeft gecontacteerd, hem doorstuurt. Naast bij zijn vrouwen, brengt hij ook veel tijd door in de plaatselijke bibliotheek waarin hij in oude boeken snuistert uit de collectie van het voormalige benedictijnerklooster, die ook naar de bibliotheek verhuisd was, en waar hij uit klassiekers die men in het klooster schreef of kopieerde, stukken uit het Latijn vertaalt. Zijn voorvader en monnik Ambrosius Arimond, die al eeuwen voor hem aan imkerij deed, was een van de bewoners van het klooster en Egidius gebruikt zijn tijd om onderzoek naar hem en zijn imkerpraktijken te doen. 

Scheuer heeft naar verluidt in meer van zijn boeken 'parallelle werelden' uitgediept, en hier zijn dat de bijen. Daar gaat Egidius dan ook in detail op in, het wordt zeker soms te technisch. Maar in die parallelle wereld duiken er ook spiegelingen op met het heersende naziregime. Zo wordt dit bv duidelijk in het voorbeeld van de eliminatie van zwakkere volkeren die geen nut hebben in de bijenwereld door 'sterkere volkeren'. En dies meer. 

De imkerij is daarnaast een vlucht voor Egidius om de oorlog mee te vergeten. Lange tijd blijft de oorlog een verre gebeurtenis voor de bewoners van het kleine Eiffeldorpje hoewel hun mannelijke familieleden wel moeten meevechten, maar naarmate het einde dichterbij komt, wordt het gebied fel gebombardeerd door de geallieerden, en trekken de nazitroepen meer en meer op naar de dorpen als ze elders in gevechten verliezen lijden, met gewonde soldaten en burgers in hun kielzog. Dat het perspectief van een Duitse burger die joodse vluchtelingen probeert te helpen, weliswaar ook uit eigenbelang, in deze 'zijdelingse' oorlogsroman naar voren wordt gebracht, maakt het interessant voor mij omdat ik hier nog niet veel over gelezen heb. 

Scheuer schreef inderdaad geen oorlogsroman pur sang, er zit namelijk heel wat meer in. Door de dagboekconstructie is het wel eerst wennen aan het fragmentarische karakter en vooral ook het van deeltje tot deeltje overspringen naar telkens een andere verhaallijn. Die verhaallijnen haken naar het midden van de roman toe meer en meer in elkaar, en aan het einde zie je die lijnen mooi samenkomen en snap je ook meer waarom de schrijver het zo heeft aangepakt. De verschillende werelden van Egidius komen als het ware dichter bij elkaar. Dat het boek eerder in een literaire stijl is geschreven in plaats van in een dagelijks idioom net vanwege die dagboekfragmenten, is overigens ook moeilijk te rijmen.  

Niettemin is het duidelijk waarom dit boek hoge ogen heeft gegooid in Duitsland en er onder andere de Duitse Boekhandelprijs gewonnen heeft. Het is niet duidelijk of het verhaal fictie dan wel non-fictie is, hierover brengt de auteur je in zijn nawoord wat in verwarring. De twee motto's die vooraan prijken, passen ten slotte perfect bij deze roman: Één van de Zweed Pär Lagerkvist 'Er bestaat geen weergave van de gehele werkelijkheid' en één van de Joodse Rus Isaak Babel 'Ik rouw om de bijen. Ze zijn gemarteld door de strijdende legers'.(De Rode ruiterij) 

Met dank voor de keuze van en de bespreking met de leesclub van DasKulturforum Antwerpen. 

Titel: Winterbijen 

Auteur: Norbert Scheuer

Vertaler: Anne Folkertsma

Uitgever: Ambo Anthos

Jaar uitgave: 2020 

Het bordeel aan het einde van de straat - Joost van Driel

Goed geconstrueerd verhaal maar ook wat mindere momenten

Je mag boeken niet naast elkaar leggen en vergelijken, uiteraard niet, maar maak het als boek maar eens mee om vlak na vermoedelijk een van mijn toppers van dit jaar aan bod te komen. Sorry Joost van Driel!

Aan de hand van dit boek verdiepte ik me in de omgeving van Johan, een jongen van een jaar of 10. Het bordeel aan het einde van de straat is een coming-of-age roman die zich afspeelt in een gewoon Nederlands dorp, dat evengoed een Belgisch dorp zou kunnen zijn. Het gezin, oudere broer incluis, wordt namelijk door Johans moeder meegezogen in de edele sport van het wielrennen. Elk jaar wordt er een lokale familiekoers gereden en de moeder sleurt deze keer haar man en haar twee zonen mee in een  jaar lang durende training omdat ze minstens eenmaal in haar leven de trofee mee naar huis wil halen. De sfeer waarin het boek baadt, is die van vervlogen jaren uit voorbije decennia.

Op een dag komt het gezin Opitz in hun straat wonen en belandt de dochter des huizes, Sonia, in de klas van Johan. Johan voelde al niet veel liefde en vriendschap thuis, en trok er alleen met zijn vader al vaak op uit; een sterke vader-en-zoon relatie komt zeker naar voren in dit boek. Maar Johan valt voor de onafhankelijke, vroegrijpe en vroeg volwassen Sonia die bij haar thuis heel wat anders meemaakt. En zo gebeurt het dat ook zijn vader vriendschap sluit met het ouderkoppel Opitz en zich samen met zijn zoon mee laat glijden naar het fantasievolle en excentrieke gezin dat hun leven komt opfleuren; zo geheel anders dan bij hen thuis.

Vader en zoon raken verstrikt in een web van verlangens en liefde, en ook in onopgehelderde fabeltjes van vader Opitz, een in zijn eigen verhalen gelovende hoedenverkoper die er de kantjes afloopt en zich bevindt in de grijze zone van het zakendoen. De al dan niet namaak Borsalinos en Stetsons slingeren steeds bij hem rond. Net omdat niet direct de vinger gelegd kan worden op deze man noch zijn vrouw, is het echter moeilijk om echt te weten wat er in dit gezin omgaat, en wat ik toch wat miste. Bij Johan thuis is het duidelijker: de thuissituatie gaat van kwaad naar erger, de vader wordt er van langsom meer en meer afgeschilderd als een gevangene van zijn eigen vrouw, niet in staat om zijn eigen leven te leiden maar om het lijdzaam te ondergaan. Het welzijn van Johan wordt hier uiteraard ook door beïnvloed.   

Ook al zijn er grappige momenten in opgenomen, voorkomt dit niet de zware beladen sfeer van het boek. De balans helt daar voor mij eerder naar de liefdeloze en eenzame kant op. Die sfeer doet op zich erg denken aan het debuut van de auteur, In het museum, en waar je zeker bij blijft stilstaan. Het verhaal is best origineel en mooi opgebouwd, de finale van het boek is dan weer wat te fantasievol aangezet om op mij echt geloofwaardig over te komen. Die grens tussen volledige overtrokkenheid (wat ook oké is voor mij!) en geloofwaardigheid, is uiteraard subjectief. Dit blijft een mooi literair verhaal maar de zwaarte afwisselend met enkele mindere momenten maakten dat dit boek deze keer net niet meeslepend genoeg was.

Titel: Het bordeel aan het einde van de straat
Auteur: Joost van Driel
Uitgever: Vrijdag
Jaar uitgave: 2021

Gedicht: Ze komen - Stefan Hertmans

Wij, die over de aardkluit kruipen,
minieme schokken registreren met
de code van aangetaste genen,
als wortels van een ongekende
boom, myriaden in een tekening,

en boven ons het staal van de 
herinnering tienduizend meter hoog
de 'kevers van het ongeluk in ons gezicht',

wij waar geen eind aan komt
omdat niemand nog weet waarom
het ons begonnen was in ons,

wij daar, ongelijk en met velen
op de paden, in de kloven rond de ogen,
op schouderhoogte van gazellen,
in valleien en morenen jonge huid,

uitgewaaierd met een opdracht,
zonder taal,

wij hier, waar ooit verrukking was,
maar ons steeds zonder ons,
wij, stap voor stap,

onzichtbaar en
druk in de weer,
we komen.

Stefan Hertmans
Uit: Wij waar geen eind aan komt. Een keuze uit de gedichten door Peter Verhelst
Uitgeverij De Bezige Bij
2021

Uit: De val van vrije dagen
Uitgeverij De Bezige Bij
2010

Gelezen in april 2021

Deze maand zat voor mij vol met verschillende boeiende en ontspannende auteursgesprekken, leesclubs en (boek)voorstellingen! Ik sprong van het een naar het ander, terwijl ik ook nog enkele boeken probeerde te lezen. 

Ten eerste zit ik nu volop in de 'Flirt flamand' tussen de Brusselse auteurs, de Nederlandstalige Lize Spit, en de Franstalige auteur Thomas Gunzig. 'Flirt flamand' is een initiatief dat al op de vorige Brusselse Foire du Livre bestond, dat als doel heeft de Vlaamse literatuur meer bekend te maken in Franstalig België, dit in samenwerking met Literatuur Vlaanderen. 

Van Literatuur Vlaanderen kreeg ik ergens rond Valentijn dit jaar een mailtje dat ik mij kon inschrijven voor de Flirt flamand-Matchmaker en dat ik een profiel kon aanmaken om via een literaire bot in aanraking te komen met een Franstalig profiel. Als je je profiel aanmaakt, geef je drie boekentips op uit de literatuur van jouw moedertaal, en zo vind je een 'literaire match'. De Flirt flamand 'Thomize' die wordt 'gehost' op de nieuwe SKGN-app (die de bekend geworden Whatchapps van Skagen nu ook allemaal bundelt), is zeker spannend want misverstand volgt op misverstand... De foyer op Facebook die werd geopend, is ook heel gezellig op z'n Belgisch, ook met een gemengd Nederlands- en Franstalig (of tweetalig) publiek.  

Thomas Gunzig is een Franstalige auteur die ook in Brussel woont die ik nog niet kende van naam. Ik heb alvast een van zijn laatste Franse boeken, 'Feel good' gekocht als e-boek en ik ben benieuwd om zijn werk beter te leren kennen. Zijn appjes zijn alvast erg grappig. Meer informatie over het programma van een hele serie Flirt flamand-gesprekken met o.a. Lize, Thomas, maar ook David Van Reybrouck, Caroline Lamarche, Jérôme Colin, Adeline Dieudonné, Bart Van Loo, Bart Moeyaert, Carl Norac en nog vele andere namen vind je vanaf 6 mei op de website. En met dit op te zoeken, zie ik net dat de Foire du Livre de Bruxelles van 6 tot en met 16 mei ook online te volgen is. Zucht, zo blijven we bezig... 

Daarnaast las ik deze maand twee boeken voor twee verschillende digitale leesclubs. Het eerste boek dat besproken werd in een DeBuren-leesclub was Trofee van Gaea Schoeters, Wat ben ik blij dat ik dit boek gelezen heb! De week erop was het aan het boek Winterbijen/Winterbienen van Norbert Scheuer, dat de keuze was van mijn leesclub rond Duitse literatuur. Erg warm werd ik er eerst niet van, maar dit verbeterde wel nadat ik aan de leesclub had deelgenomen. 

Ik volgde in april nog een editie van OverLezen vanuit de Warande in Turnhout met Walter Van den Broeck en Annelies Verbeke, een interview met Booker Prize winnaars Douglas Stuart en Marieke Lucas Rijneveld vanuit een van de Britse Waterstones-boekhandels, een interview met schrijver Kris Van Steenberge vanuit bibliotheek Aartselaar, en de livestream-theatervoorstelling via Spotlight.Arenberg.be van Op de weg van Appia, een lang gedicht van dichter en Antwerpen Boekenstad-coördinator Michaël Vandebril. 

Op 30 april 's avonds sloot ik de reeks digitale voorstellingen  van deze maand af met 'Beestekelief', een prachtige voorstelling van De Studio, waarin Britt Truyts, Michaël Brijs en enkele andere muzikanten iets deden met de brieven tussen Paul van Ostaijen en zijn enige grote liefde Emma Clément. Dichter-performer Peter Holvoet-Hanssen gidste als perfecte verhalenverteller het publiek levendig door de boeiende liefdesgeschiedenis. 

Tussendoor probeerde ik inderdaad nog enkele boeken te lezen. Welke waren dat? 

Romans

1. Ixion - Robert Verde: 3 sterren

Roberto Verde is een artiestennaam. Onder deze naam is Robert (Bob) Verlinde zowel schilder als debuterend schrijver. Onlangs bracht hij namelijk Ixion uit, een boek waarin hij een verhaal schetst over waarom de rechtertepel van de godin Hera op het schilderij Ixion van de grote P.P. Rubens ietsje lager staat dan verwacht. De mythe van Ixion gaat als volgt: de bergkoning Ixion zou godin Hera, en vrouw van oppergod Zeus, verleiden en zo zijn toorn oproepen. Aan de lezer de eer om de figuren in de personages van deze roman te herkennen. Het is een vrij goed debuut maar de redactie was jammer genoeg niet zo goed. Mijn recensie

 

2. Crossroads - Walter Van den Broeck: 4 sterren

“Onmiddellijk na de big bang ging het snel mis. Het voorlaatste mankement was: Het Leven; het voorlopig laatste: De Mens.” Zo luidt de geweldige openingszin van de nieuwe roman Crossroads van Walter Van den Broeck.  Dat de schrijver in enkele pagina’s even de geschiedenis van de wereld, van België en van Olen op een vermakelijke inzichtelijke en persoonlijke manier uit de doeken doet, is een goede niet alledaagse manier om dan in te zoomen op een klein verhaal uit zijn geboortedorp Olen, waar hij enkele jaren geleden op uit kwam bij het lezen van de krant. De verdieping boven het café ‘In de kroon’ in Olen werd de laatste rustplaats van de twee zussen Maria en Jen, die het café van hun ouders jaren hadden verdergezet. In Crossroads wordt er vlees en bloed gegeven aan het verhaal over hoe het leven van deze dames had kunnen zijn, het is zo realistisch geschreven dat de lezer helemaal kan meegaan in een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid. Het leven bekeken vanuit het dorpscafé, de plaatselijke dynamieken, de gewone mensen: dat is waar het in het werk van Walter Van den Broeck over gaat. Hij is een kroniekschrijver die met humor en mededogen schrijft over wat en wie hij dagelijks tegenkomt. Ook deze fijne roman is daar weer een mooi voorbeeld van. Mijn recensie

3. Trofee - Gaea Schoeters: 5 sterren

Trofee is een fantastisch boek, en jammer genoeg maar het eerste van Gaea Schoeters dat ik lees. Schoeters beschrijft met messcherpe stem in dit boek onze dubieuze houding t.a.v. het Afrikaanse continent en brengt het verhaal van een Amerikaanse jager met de veelzeggende naam Hunter White die op onvervalste trofeejacht gaat in een anoniem gehouden Afrikaans land waar dit schering en inslag zou kunnen zijn. La Schoeters zet ons echter op het verkeerde been, al snel verandert de jacht van toon en van richting. Ze confronteert ons op ingenieuze wijze met onze eigen vooroordelen in dit boek. Gaea werd ter inspiratie voor dit boek de klassieker Heart of Darkness aangeraden van Joseph Conrad. Het boek kroop onder mijn huid en vergezelde me de avond/nacht dat ik het uitlas tot de ochtend daarop, en nog vele dagen daarna. Het is trouwens onmogelijk om veel van de plot van dit boek te vertellen zonder het te verpesten voor nieuwe lezers. Mijn recensie

4. Dani Bennoni (lang zal hij leven) - Bart Moeyaert: 4 sterren

Dani Bennoni, een boek van Bart Moeyaert van 2004, werd onlangs opnieuw in een nieuwe uitgave uitgebracht bij Querido. Net als Barts andere boeken is het een boek voor alle leeftijden vanaf ongeveer 12 jaar, zoals het eigenlijk zou moeten zijn voor alle goede jeugdboeken.  

Dit verhaal speelt zich af tegen de achtergrond van het begin van de Tweede Wereldoorlog in 1939. De oudere broer van de 9-jarige jongen Bing, Moon, is opgeroepen om mee te gaan vechten in het leger. Bing beseft nog maar weinig van de oorlog maar de angst om Moon te verliezen is heel voelbaar. Hij mist hem enorm, maar in het volle geloof dat zijn broer terugkomt wil hij zich voorbereiden op Moons terugkeer door voetbal te leren van zijn voetbalheld bij de lokale voetbalploeg, Dani Bennoni. Hier wil hij die Dani Bennoni samen met zijn vriendje Lenny toe brengen door een list. Maar ook Dani Bennoni krijgt een oproepingsbrief in de bus. Dit dunne boek gaat over gemis, angsten, adoratie, verlangen. Het  is weer een enorm rijk veelzeggend boek in weinig regels, wat deze auteur zo goed kan! 💖 Mijn recensie

5. Het bordeel aan het einde van de straat - Joost van Driel: 3 sterren

Joost van Driel kende ik al van zijn prachtige debuut In het museum, en zijn sterke opvolger Jaren van de tijger. Nu is er een derde boek van zijn hand verschenen: Het bordeel aan het einde van de straat. Een mooi gebracht verhaal over een moeilijke gezinssituatie om te lezen maar door de sterke titels van deze maand stak het er toch niet echt bovenuit. Het excentrieke gezin Opitz verhuist naar de straat waar ook Johan met zijn ouders en zijn oudere broer woont, Hij wordt verliefd op Sonia, de dochter des huizes, zijn vader wil uit zijn liefdeloze relatie met zijn moeder vluchten en raakt bevriend met het ouderkoppel, en ontwikkelt gevoelens voor moeder Opitz. Hun leven wordt op z'n kop gezet. Johan probeert zich uit alle macht staande te houden in zijn thuissituatie, maar dat dit niet gemakkelijk is, is een understatement. Mijn recensie

6. Winterbijen - Norbert Scheuer: 3 sterren

Winterbijen, oftewel Winterbienen in het Duits, is een boek van een nieuwe naam aan het Duitse literaire firmament, Norbert Scheuer. Met dit boek schreef hij een Duitse bestseller en in Duitsland prijzenwinnend boek; ook in het buitenland raakte het vertaald en werd het zeer goed ontvangen. Toch was het eerst best moeilijk voor mij om door te komen. We volgen namelijk in dit boek het levensverhaal van Egidius Arimond in dagboekvorm waardoor het voor mij eerst nogal fragmentarisch overkwam, en toch had het tegelijkertijd de stijl en de allure van een literaire roman. Egidius woont in de streek van de Eifel, ook de regio waar Scheuer zelf vandaan komt, het tijdsperk is 1944-1945, de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog. Hij lijdt aan epilepsie en heeft door een uitzondering te bekomen door zijn oudere broer die vliegtuigpiloot is en meevecht vanuit de lucht, het leger kunnen ontlopen. Maar hij moet oppassen dat zijn apotheker hem niet verraadt want zieken als hij werden door de Naziregering als nutteloos (epilepsie gaat gepaard met steriliteit) aanzien en daardoor met de dood in de kampen bedreigd. Hij is een oud-leerkracht Latijn, Grieks en geschiedenis en houdt zich in leven door de imkerij. Maar hij helpt ook vluchtelingen naar de Belgische grens te brengen die hij door een anoniem gehouden organisatie krijgt doorverwezen. Alleen al vanuit het Duitse perspectief dit verzet te zien en wat Egidius' motieven hiervoor zijn, is interessant aan het boek. Er lopen verschillende verhaallijnen doorheen zijn dagboeknotities die naar het einde toe op wonderlijke wijze allemaal met elkaar verweven lijken te zijn. Daar moet je wel voldoende aandacht aan besteden, heb ik gemerkt! Het boek is heel knap geconstrueerd, maar voor mij toch niet altijd even meeslepend. Mijn recensie

Een novelle

 
7. In weerwil van de woorden - Dimitri Verhulst: 4 sterren

Dimtri Verhulst is weer zijn tragikomische zelf in dit korte verhaal over een postbode die een fobie heeft ontwikkeld om zijn eigen post te openen. Het leven van Pol Verholst, de zoon van een postbode, en een groot liefhebber van de woorden, is getekend door deze fobie, ook wel gekend als de Ziekte van Verholst, en heeft zijn leven hierdoor onmogelijk gemaakt. Dimitri Verhulst wordt gebalder en gebalder, opmerkelijk is in hoe weinig maar tegelijkertijd in wat voor prachtige woorden hij zijn personage kan neerzetten en hij je kan meetrekken in situaties die bepaald niet heel herkenbaar zijn. Stijl en idioom zijn gewoon alles bij hem. 

Twee gedichtenbundels

8. Naar het gras - Bernard Dewulf: 4 sterren

Prachtige gedichten van deze ex-stadsdichter van Antwerpen, begenadigd dichter, column- en prozaschrijver. Gewoon te lezen en proberen te achterhalen wat er achter de lyrische zinnen schuil gaat. Deze bundel haalde ik uit de bibliotheek. 

9. Zwemlessen voor later: klimaatpoëzie - Klimaatdichters: 4 sterren

Een gevarieerde bundel waar ik lang door kon bladeren en in lezen. Een initiatief afgekeken van de Poets for the planet in het VK, waarin klimaatdichters de natuur lyrisch bezingen, oproepen voor actie tegen de klimaatcrisis, of blijven stilstaan bij de verloedering van ons milieu. Een prachtig initiatief van een beweging van dichters uit Vlaanderen en Nederland, aanstormend talent en gelauwerde dichters die de handen in elkaar hebben geslagen. Met op de voorgrond o.a. Moya De Feyter en Charlotte Peys, die laatste heeft ook voor de cover en de beelden van de bundel gezorgd.