Gelezen september - december 2024

In september en oktober kreeg ik jammer genoeg niets uit gelezen. Hier volgt dan ook de erg korte gelezen boeken-lijst van het afgelopen trimester.  Drie van de vier titels waren wel prachtboeken. 

Kairos - Jenny Erpenbeck: Ik heb dit boek in het Duits gelezen ongeveer vanaf eind augustus tot en met eind oktober. Ik besprak dit al half gelezen met mijn lokale boekenclub half september, en schreef er nadat ik het had uitgelezen ook een stukje over. 

Lampje - Annet Schaap: Een klassiek geworden kinderboek voor lezers vanaf 8 jaar, ook met prachtige illustraties van schrijfster en illustratrice Annet Schaap. Ik heb dit boek besproken met mijn lokale boekenclub half november. Het was een magische leesbeleving. 

De Zieners - Sulaiman Addonia: Dit boek had ik half september al gekocht, en kwam aan de beurt half november. Een prachtig indrukwekkend verhaal dat zich in Londen afspeelt. Lees meer hier. 

The Dubliners - James Joyce: Enkele maanden geleden las ik al het korte verhaal De doden dat deel uitmaakt van deze bekende verhalenbundel van deze grote Ierse schrijver, die leefde van 1882 tot en met 1941 (gestorven in Zürich). In de verhalen in The Dubliners schetst hij op een magistrale wijze de dagelijkse belevenissen van verschillende personages van de Ierse hoofdstad waar hij geboren en getogen is in zeer korte verhalen. Heerlijke bundel! 

De omwenteling - Sanne Huysmans: Dit geschenkenboekje van de Confituur-boekhandels gaat over een man die verlaten is door zijn vriendin. Hij sluit dan maar vriendschap met het konijn dat ze heeft achtergelaten. Tot dat konijn ook in het wild ontsnapt in een poging van hem het beest in een kooi mee naar buiten te nemen. Een deel observaties worden ook door de oogjes van het konijn verteld. Nogal vreemd allemaal, en niet echt om te onthouden. Bwah...

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. Votre réaction devient visible après que je l'aurai approuvée.

De zieners - Sulaiman Addonia

Een overweldigend verhaal over oorlog en het verlangen naar vrijheid

Na zijn vorige roman "Stilte is mijn moedertaal" las ik nu de nieuwste worp van de Brits-Ethiopisch-Eritrese auteur Sulaiman Addonia die na jaren in Londen nu in Brussel is gesetteld. Een grenzen verkennende of grensverleggende roman, voor mezelf in ieder geval. Addonia wilde zich dan ook niet laten beperken door zijn uitgeverij en wilde zijn schrijven hoger, naar een rock ’n roll-niveau tillen. Dit mondt uit in een ongebreidelde uit het onderbewuste gehaalde stroom (stream of consciousness) aan lyrische woorden, poëtische zinnen, en kwaadheid uit de mond van de jonge Eritrese vluchtelinge Hannah over pijn, verlatenheid, seks, lust, de oorlog, het nog steeds heersende kolonialisme, de trauma’s die over de generaties heen zijn overgedragen. Al deze woorden komen samen in één lange alinea van zo’n 150 pagina’s.

Hannah heeft asiel aangevraagd in Londen en komt terecht in het huis van Diana, die haar opvangt tijdens de tijd die ze moet wachten op de Britse bureaucratie. In de vorm van een dagboek gegoten lees je de woorden van Hannah als een messcherpe aanklacht tegen de hypocriete houding en het egoïsme van het westen, en word je met de neus op de feiten gedrukt hoe het moeten vluchten van oorlog en opgelopen trauma’s een groot gevoel van ontworteling met zich meebrengen, de bodem onder iemands voeten zo maar wordt weggeslagen. Hannah wordt uiteindelijk niet erkend maar ook niet weggestuurd waardoor ze in een soort niemandsland terechtkomt waarin ze verschillende opeenvolgende ontmoetingen meemaakt.

Tegelijk is dit naast de zwaarte ook een speels boek vol met lust, passie, seks waarmee het boek zelfs een aanvang neemt, al vanaf de openingszin: “Ik ben geboren uit mijn moeder in Keren, maar werd herboren uit mijzelf in Londen, die lentenacht dat ik Bina-Balozi topte op een bank op Fitzroy Square.” Hannah krijgt in de “city” van Londen dan ook de vrijheid om haar seksuele identiteit volop te ontdekken en te beleven. Haar grote liefde is Bina Balozi, O.B.B. ook wel Bina-B. Tijdens de seks die ze met hem heeft, vertelt ze hem haar schrijnende verhaal dat ze meemaakte in haar huis, in het dorp waar ze opgroeide.

De vele seksscènes die elkaar in de roman opvolgen, zullen misschien niet door iedereen gesmaakt worden. Het is wel daarmee dat Hannah haar vrijheid opeist en haar identiteit vormgeeft. Wonen doet ze voor het tweede deel van het boek onder een boom in een park, haar “thuis”. Daar gaat ze in gesprek met de geesten van grote auteurs als Jorge Luis Borges, Arthur Rimbaud, Samuel Beckett, Virginia Woolf, Roberto Bolaño, Pablo Neruda, enz.
Haar vader begroef de boeken van haar geschoolde en werkende moeder in hun tuin zodat deze bewaard zouden blijven, hij zelf was analfabeet. Hannah leerde lezen en liet zich voortdurend omringen met boeken. Ook als ze bij Diana woont, laaft ze zich aan de daar prominent aanwezige boekenkast.

“Alles gaat voorbij, de liefde blijft”, een Eritrees gezegde, loopt als een mantra doorheen deze korte roman. Zo heftig en prachtig heb ik een tekst nog niet vaak meegemaakt. De beelden prikkelen de zintuigen, het is alsof je in een soort “trip” of hallucinatie zit, waardoor er ook niet altijd zo veel voor je eigen verbeelding overblijft om eerlijk te zijn… Addonia schreef de eerste opzet van dit boek in één ruk op zijn smartphone aan de Vijvers van Elsene. We mogen die vijvers dankbaar zijn dat hem daar de naam Hannah is ingevallen, en er zo veel inspiratie kreeg.

“In Londen, en in die eerste weken, was tijd het enige dat ik bezat, zo veel zelfs dat het voelde alsof het ministerie van Binnenlandse Zaken me in die zeeën van tijd wilde laten verdrinken.”

“Meer dan een lichaam hebben we niet om ons te herinneren aan de hoop die we hebben verloren, het thuis dat we nooit terug zullen krijgen. Thuis is meer geworden dan een land alleen.”

Titel: De zieners

Auteur: Sulaiman Addonia

Vertaler: Lucie van Rooijen

Uitgever: Jurgen Maas

Jaar: 2024

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. Votre réaction devient visible après que je l'aurai approuvée.

Kairos - Jenny Erpenbeck

Een passievolle complexe roman waarin privé en politieke gebeurtenissen synchroon verlopen

Jenny Erpenbecks roman “Kairos” (2021) speelt zich af in Oost-Berlijn aan het eind van de jaren tachtig en vertelt het verhaal van een intense maar ongelijke liefdesrelatie tegen de achtergrond van de in verval geraakte DDR.

In 1986 ontmoet de 19-jarige Katharina de 34 jaar oudere Hans, die getrouwd is. Ondanks het leeftijdsverschil en zijn huwelijk beginnen ze een gepassioneerde affaire. Hans, een onsuccesvolle schrijver en redacteur, oefent een sterke intellectuele en emotionele aantrekkingskracht uit op de jonge Katharina. Hij introduceert haar in de wereld van literatuur, kunst en klassieke muziek, en vormt haar politieke opvattingen en domineert steeds meer haar leven. Hun relatie wordt vanaf het begin gekenmerkt door een onevenwichtige machtsverhouding. Hans controleert en manipuleert Katharina, terwijl zij zich aan hem onderwerpt en steeds meer haar eigen identiteit verliest. De giftige dynamiek tussen hen wordt weerspiegeld in de desintegrerende politieke orde van de DDR.

De roman is nauw verweven met de historische gebeurtenissen van de late DDR. Het persoonlijke verhaal van Katharina en Hans wordt parallel verteld aan het verval van de socialistische staat. De val van de Berlijnse Muur en de hereniging markeren ook een keerpunt in hun relatie, die uiteindelijk uit elkaar valt.

Erpenbeck gebruikt een complexe vertelstructuur die voortdurend en zonder aankondigingen, schakelt tussen verschillende perspectieven en tijdstippen. Daardoor wil de auteur ook benadrukken dat het paar zich lange tijd als één entiteit, een “wij”, beschouwt. De titel “Kairos” verwijst naar de Griekse term voor het juiste of beslissende moment, een thema dat door de hele roman loopt. De auteur verweeft vakkundig persoonlijke herinneringen met historische gebeurtenissen en filosofische reflecties.
Macht en afhankelijkheid in relaties, de rol van tijd en tijdelijkheid, het verlies van idealen en illusies, en de transformatie van de Oost-Duitse samenleving zijn allemaal thema’s die in het boek terugkomen.

Kairos won in 2024 de Internationale Booker prijs (een prijs voor zowel de auteur als de vertaler, Michael Hofmann in dit geval voor de Engelse editie) en werd internationaal geroemd. De roman wordt gekenmerkt door een heel precies taalgebruik en veel psychologische diepgang. Erpenbeck slaagt erin om zowel een beklemmend portret van een giftige relatie als van een hedendaags beeld van de in verval geraakte DDR te creëren. Door de complexiteit van het boek, en de Duitse taal waarin ik dit las, heeft dit boek me bijna 2 maanden leestijd gekost of opgeleverd, afhankelijk van hoe je het bekijkt. Gelukkig kon ik dit bespreken met mijn lokale leesclub en er daardoor ook weer veel meer uit halen. Ook al was het soms moeilijk tussendoor, was dit werk het zeker waard.

De vorige titels die ik van deze auteur las, gaven ook brede inzichten in thema’s als migratie, identiteit en herinneringen. Zij zelf is afkomstig uit Oost-Duitsland en studeerde Theater aan de Humboldt Universiteit in Berlijn. Erpenbeck werkte eerst als theaterregisseur totdat ze zich tot succesvol auteur ontpopte. Ze won al tal van literaire prijzen en een aantal van haar boeken werden al in meerdere talen vertaald.  

Titel: Kairos

Auteur: Jenny Erpenbeck

Vertaler: Elly Schippers

Uitgever: Penguin Verlag, De Geus (Nl)

Jaar: 2021, 2024

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. Votre réaction devient visible après que je l'aurai approuvée.

Lampje - Annet Schaap

Een lichtgevend magisch boek

Lang liet ik dit prijswinnend, en ondertussen toch al als klassieker gekend, boek liggen in mijn kast. De lokale leesclub bracht hier verandering in, een eerste boek voor 8+ stond op ons programma om te bespreken. En wat voor één! Ik was direct om voor dit boek, en nog eens om en om. Het boek, over een meisje met de bijnaam Lampje, blies me omver en deed en doet me nog steeds nagloeien. Ik las een vlot te lezen wervelend en spannend avontuur vanaf de eerste bladzijde. Als ik niet kon doorlezen, was het door het dagelijkse werk en de beslommeringen, niet omdat ik niet wilde.

Hoofdthema in dit boek is het anders zijn van de mensen rond jou te aanvaarden. De thema’s die de met dit boek debuterend auteur, en eerder al alom geprezen illustratrice, Annet Schaap, al dan niet even subtiel aansnijdt, zijn er niet minder om: de eenzaamheid van kinderen die gebukt gaan onder een omgekeerde ouder-kindrelatie en die de zorgverlener worden van de overblijvende ouder, rouwverwerking, analfabetisme, alcoholisme, kindermisbruik, uithuisplaatsing, enz.

Het geheel wordt echter lichter gemaakt door waar dat het meisje met de bijnaam Lampje ook komt, nadat ze moet verhuizen van haar aan alcoholisme lijdende vader en die haar verwaarloost (door de dood van zijn vrouw), ze licht brengt waar er duisternis heerst. Het Zwarte Huis waar ze wordt ondergebracht, leeft na een tijdje op en de personages rondom haar waar ze verbinding mee maakt, worden aangeraakt: Martha ontdooit en haar zoontje Lenny wordt verliefd op Lampje. Het monster waarvan eerst sprake blijkt een wezen te zijn dat eenzaam en verstoten is, en zich probeert te verdedigen tegen een naar zijn aanvoelen vijandige omgeving. Ook de verwilderde vol gegroeide tuin wordt uiteindelijk aangepakt en opgekalefaterd.

De vrees voor het Zwarte Huis, en daarna ook de eigenaar ervan, de Admiraal, vormt de dreigende sprookjesachtige factor. De referenties naar bestaande sprookjes zijn legio: natuurlijk die van De kleine zeemeermin, en bv ook Blauwbaard. Daarnaast zijn er heel wat magisch-realistische elementen die het geheel niet erg realistisch doen lijken, hoewel het nooit een probleem is geweest om in het verhaal te blijven en in de gecreëerde wereld terug te keren. Het is zeker en vast een wereld, vol met fantasy, die aanslaat bij de bedoelde doelgroep. En tegelijkertijd met zo vele lagen die je kan bespreken met iets oudere kinderen. Het doorzettingsvermogen en de nieuwsgierigheid van Lampje die haar lef geven, zijn dan weer goede voorbeelden voor volwassenen om van te leren en over te nemen, waaronder ook ondergetekende!

De opbouw van het verhaal is als dat van een misdaadverhaal: de perspectieven van de verschillende personages komen aan bod, er spelen zich synchrone scènes af, er wordt teruggekomen op verschillende situaties door verschillende personages, enz. Dat maakt het geheel spannend waardoor je telkens de volgende bladzijde wilt omslagen, en is het ook geen wonder dat er zeven jaar na de publicatie al een serie én een film zijn gemaakt van dit boek. Tientallen vertalingen zijn er ook al verschenen. En binnenkort komt er nog een speciale theaterbewerking in de Vlaamse zalen door Theater FroeFroe en Johnny MUS.

De taal is wonderlijk mooi, en zit tjokvol metaforen om de dingen te beschrijven. De pen van Annet Schaap speelt met licht en donker zowel in haar tekst als in haar prachtige tekeningen. Wat ook straf is, is dat alle personages, ook de “slechte”, en soms slechts met enkele zinnen, een backstory krijgen, en je de motieven van hun daden beter gaat begrijpen. Schaap eindigt haar boek op een manier waardoor ik gelukkig dit nochtans sombere en duistere boek met een zucht van opluchting dichtsloeg. Lampje raakte een snaar bij mij die nog wel even zal blijven natrillen.

Titel: Lampje 

Auteur: Annet Schaap

Uitgever: Querido

Jaar: 2017

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. Votre réaction devient visible après que je l'aurai approuvée.