Een historische roman met heel wat inzichten
Joke van Leeuwen schreef deze roman in 2012 waarmee ze de
AKO-Literatuurprijs won, de voorloper van de huidige Nederlandse Boekenbon
Literatuurprijs.
In ‘Feest van het begin’ leer je de vondelinge Catho kennen
die op autoritaire wijze in een klooster wordt grootgebracht. Op een gegeven
moment komt ook de jonge novice Berthe in het klooster aangewaaid, die voor
haar rijke familie te rebels bleek te zijn. Zij trekt zich het lot van de
gepeste Catho aan, ontfermt zich over haar, en leert haar stiekem lezen en
schrijven.
Via de straten worden er geruchten opgevangen dat er verzet
groeit tegen de koning en zijn gevolg. Zonder enig gebruik van
tijdsaanduidingen of plaatsnamen, merk je dat je je in de tijd van de Franse
revolutie bevindt, en dat je je in de straten van Parijs begeeft. Waar kranten beginnen
verkocht te worden, waar meer mensen inderdaad leren lezen en kritischer te
denken. Niet alleen in het rijke chique deel dat dan tot de elite behoort, maar
ook in de vuile straten van de armere wijken waar gewone mensen trachten te
overleven. Waar werkenden meer en meer zien dat zij uitgebuit worden en dat er
iets moet veranderen. Parijs was toen één van de meest bevolkte steden ter
wereld. De Bastille en het paleis van Versailles worden bestormd.
Net zoals Catho en Berthe een tandem symboliseren waarin de
grenzen tussen arm en rijk overbrugt worden en naar elkaar toe groeien, vinden
elders in Parijs een Duitse pianoforte-bouwer, Tobias, en de beul van Parijs,
Charles, elkaar in hun gemeenschappelijke liefde voor de muziek. Tobias is
technisch begaafd en handig aangelegd. Samen met Charles zal hij de grondlegger
zijn van de zogezegde verbetering om op de beschuldigden die bij Charles
opgevoerd worden, de doodstraf toe te passen en die in latere tijden nog vele
andere slachtoffers zal doen vallen: de guillotine. Charles heeft het idee
aangevoerd en de plannen die al prematuur zijn uitgetekend, Tobias zal ze
verfijnen en uitvoeren. Echter is het motto van het boek: Weest gelukkig, want
jullie zijn niet schuldig. Tobias kan er niets aan doen, hij wil zijn
zachtaardige lieve vrouw Gisèle, een dochter uit een rijkere familie, gewoon
het leven gunnen dat ze gewoon is. Als Duitser was hij al niet populair in zijn
buurt, zich verder compromitteren maakt daarom op hem ook minder indruk. (Beide
personages zijn gebaseerd op notities van Charles-Henry Sanson uit Mémoires des
Sanson van Henry Sanson uit 1862.)
Catho en Berthe worden op hun beurt door het klooster
hardhandig uit elkaar gedreven, en moeten elk op hun manier zien te overleven
in een nieuwe realiteit die voordien ondenkbaar was. En dat doen ze alle twee,
want geluk ligt niet in het hebben van geld maar in de ambitie om het beter te
hebben, verder te groeien. Beiden zijn op hun manier ook een voorbeeld in de
strijd voor economische afhankelijkheid en meer rechten voor de vrouw in het
begin van die Franse revolutie. Joke van Leeuwen is altijd al feministe
geweest, al van voor deze term bestond. En ondanks de waarden van de
broederlijkheid en zusterlijkheid, de vrijheid en de gelijkheid, is de positie
van de vrouw er toen niet op verbeterd.
Joke van Leeuwen mag dit boek dan wel vaag hebben gehouden
zonder al te veel details, haar beschrijvingen zijn dat allesbehalve en haar
taal is zo poëtisch als mag verwacht worden van een pur sang dichteres. Op de
eerste bladzijde bevind je je al in een waas van kleuren en vooral ook geuren.
Eigenlijk is deze historische roman op maat van adolescenten gemaakt, zit er
een wat naïeve kant aan het verhaal door zaken waar haar personages niet van af
weten weg te laten, en heeft het ook elementen van een sprookje in zich: de
personages hebben ondanks de vele tegenslagen steeds opnieuw kansen op het
geluk, de hoop blijft.
Het boek voelt wat aan als Dickensiaans, omdat gewone mensen met een krachtige
persoonlijkheid vanuit armoede en miserabele toestanden op eigen benen leren
staan. Dit verhaal over zware tijden is daardoor eerder een licht dan een zwaar
boek geworden. Het boek leest gewoon heel vlot ook al zijn er soms moeilijke
tijdssprongen en perspectiefwisselingen. En hoewel sommige zinnen nogal lang
zijn, vind je nergens hoogdravende taal of moeilijke termen.
Ook laat de schrijfster de lezer toe de emoties van de personages zelf in te
vullen. Zij brengt het verhaal en de beschrijvingen aan, maar beschrijft
consequent de gevoelens van haar personages niet doorheen het hele boek.
De beschrijving van de Franse revolutie in dit boek, en het
vieren van het begin en de samenhorigheid die de opstanden teweegbrengen, zou
in deze tijden kunnen opgaan voor bijvoorbeeld Syrië, dat zich net bevrijd
heeft van het decennialange regime van de Assads. En een aantal jaren geleden
ook voor de Arabische revoluties in een aantal andere landen in het
Midden-Oosten. In Iran is de stem van de bevolking nog steeds te horen, denk
aan de vrouwen die zich verzetten tegen de strenge sjiitische kledingvoorschriften
ondanks de zware straffen vanwege het Iraanse autoritaire regime. Ook op dit
vlak is dit een interessant boek voor schoolgaande jeugd om parallellen met
onze tijd te zoeken. De verbinding die de personages in dit boek bij elkaar
vinden, is alvast iets om ons aan op te trekken in onzekere en bange tijden.
Met dank aan: Karakter leesclub, Merksem
Titel: Feest van het begin
Auteur: Joke van Leeuwen
Uitgever: Querido
Jaar: 2012
--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. Votre réaction devient visible après que je l'aurai approuvée.
