Elk meer een zee. Jeder See ein Meer. - DasKULTURforum

Op een poëtische reis door het oostelijke buurland

Deze prachtige poëziebundel kwam tot stand door de bijdragen van 6 Vlaamse en 6 Duitse dichters, 2 samenstellers, Ine Van Linthout en Stefan Wieczorek, waarvan die laatste eveneens de Duitse vertalingen op zich nam, en Erik De Smedt de Nederlandse vertalingen. Het dromerige ook zeer geslaagde omslagbeeld is dan nog eens van kunstenaar Koen Broucke, een uitsnede uit zijn “Seascape”. DasKULTURforum Antwerpen*, een interculturele organisatie die sinds 2012 Duitse cultuur in Antwerpen aanbiedt en promoot en sinds 2014 een partner van het Goethe-Instituut is, brengt deze bundel uit i.s.m. Uitgeverij Vrijdag. 

De namen van de zes deelnemende Vlaamse dichters doen allemaal meer dan een belletje rinkelen, en van de meesten heb ik ook al werk gelezen, sommigen horen zelfs bij mijn favorieten (Charlotte Van den Broeck, Maud Vanhauwaert). Van de Duitse dichters kwam er me geen enkele bekend voor. Introducties van namen door Poetry International, Versopolis, en dergelijke initiatieven blijven dan ook meestal niet bij mij hangen. 

De bundel bevat poëtisch en letterlijk grensverkeer. De dichters gaan in elkaars land op bezoek, en doen ons belanden op toeristische trekpleisters, plaatsen uit het collectieve of het persoonlijke geheugen van de dichter in kwestie. 

Christoph Wenzel werd geïnspireerd door de Ronde van Vlaanderen terwijl Nora Gomringer de sporen van haar tante volgt langs Belgische marktjes en dorpen. De Duitse dichter Stan Lafleur neemt ons mee naar de ‘massief bebouwde’ Belgische kust, met Charlotte Van den Broeck gaan we op bezoek in Berlijn, en Max Temmerman leidt ons door Leipzig. De dichters kwamen elkaar tegen op promotietour voor hun bundel, op de Frankfurter Buchmesse in 2016 toen Vlaanderen en Nederland samen gastland waren of op de 100ste verjaardag van Bezette Stad in het Paul van Ostaijen-jaar in 2021 door de organisatie deBuren, en nog bij andere initiatieven. 

De titel duidt op de woordspelingen waar de dichters mee aan de slag gingen dankzij de taalgelijkenissen én -verschillen tussen de twee talen. (het meer = der See, de zee = das Meer, die See) Voor wie de andere taal ook wat kent, is het daarom meer dan boeiend om de poëzie in de twee talen te lezen. Het ritme en de woorden vloeien toch net wat anders uit de pen en in het hoofd. Beide teksten, zowel het origineel als de vertaling, kunnen dan naast elkaar bestaan, ook al klinkt de vreemde taal misschien net altijd wat lyrischer. 

Andy Fierens introduceert Alexander von Humboldt in zijn gedicht, Carmien Michels laat zich inspireren door een Duitse romantische dichteres uit de negentiende eeuw, en Tristan Marquardt stelt zich vragen op de plekken voor de doden bij oorlogsmonumenten en op soldatenbegraafplaatsen in de westhoek. Voor ieder is er wat wils en valt er wat te rapen. Even op reis gaan aan de hand van poëtische wedervaringen behoort met deze bundel voor iedereen tot de mogelijkheid. 

Tristan Marquardt:

FRAGEN AN DEN ORTEN FÜR DIE TOTEN

[…]

die frage, wer fiele

die antwort, wer fiel?

-

und gibt es eine schrecklichere beleuchtung als die des schweigens

wenn es abwesendes zeigt?

- 

oder ordnest du die wörter so lang

bis es dich auf die seite der sprechenden treibt?

VRAGEN OP DE PLEKKEN VOOR DE DODEN

[…]

de vraag: wie zou sneuvelen

het antwoord: wie is gesneuveld?

-

en bestaat er een gruwelijker belichting dan die van het zwijgen

als dat het afwezige laat zien?

-

of schik je de woorden zo lang

tot het je de kant van de sprekenden op jaagt?

Vertaling: Erik De Smedt

Titel: Elk meer een zee. Jeder See ein Meer.
Samenstellers: Ine Van Linthout, Stefan Wieczorek

Vertalers: Stefan Wieczorek, Erik De Smedt

Uitgevers: DasKULTURforum, Uitgeverij Vrijdag

Jaar uitgave: 2022

(*De activiteiten van DasKULTURForum zijn erg uiteenlopend, van een boeiende leesclub Duitse literatuur – eigen ervaring – via kinderworkshops, tentoonstellingen en wandelingen tot projecten rond mode en streetart, en andere events.) 

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. 

Tijl (Tyll) - Daniel Kehlmann

A modern interesting read about European culture and history

Review in English. Read in Dutch. German literature.


Tyll is the newest novel (2017) by the German-Austrian writer Daniel Kehlmann, after his bestseller "Measuring the world" (Die Vermessung der Welt), a novel which was about two 18th century German scientists Carl Friedrich Gauss and Alexander von Humboldt, which has been translated to more than 40 languages. 

Tijl or Tyll is in fact a mythical figure from the Dutch – German folklore. Tales exist in both languages and differ a bit in settings and historical eras, the best known in Dutch and in Belgium is the story by the French-speaking Belgian author Charles De Coster, set in the 16th century against the background of the Spanish occupation of the low countries by Philipp II, and in which Tyll is born in Damme, a Flemish town, written in 1867. But Tyll first appears in German tales written around the 1500s in which he wanders around the medieval then existing German principalities and the low countries in the 14th century. Legend has it that he died in Mölln, Germany in 1350, where a grave is claimed to be his. It is probably no coincidence that the mythological wanderers Willem Tell in Switzerland and Robin Hood in Great Britain were also set in those medieval times and painted to be rebellious liberators, for the poor farmers, against the feudal kingdoms of that time.

Tyll is called “Gaukler” in the German edition, a jester in the English version and a kunstenmaker (“Arts maker”) in the Dutch edition. There is no word in Dutch with the exact same meaning including a travelling entertainer, thightrope walker and juggler, a philosophical thinker, a buccaneer.

Kehlmann combined historical figures and facts from the Thirty Years War, which raged between almost all European countries within the Holy Roman Empire, with his fantasy to compile this modern complex non-linear novel. Several storylines intertwine with each other. The storyline about Tyll starts in his youth and goes on during his nomad life, while he is travelling in villages together with Nele and a talking donkey called Origines. Next to their story, there is the story of the Winter King and Queen, Frederick V of the Palatinate and his wife Liz, (Elizabeth Stuart, daughter of James VI (I) of Scotland, England and Ireland) and who try to confront the Emperor of the H.R.E. in accepting the Kingdom of Bohemia. Their nicknames refer to the fact they could only hold on to their title for one season, after which they were sent in exile to The Hague (Nl), as they were both somewhat naive in this attempt. The Thirty Years War is largely a war between the catholic and the emerging protestant regions in West and Central Europe. The chronology of both these stories is preserved but it is difficult to keep track of the changing viewpoints of the different chapters which make the novel so complex. Tyll is already there in the first chapter but then disappears and pops up again in the following chapters unexpectedly.

A lot of European culture, history and folklore is brought into the novel which may sound familiar but it is difficult to sort out the facts from the fiction which the author has put very well together. The travelling Jesuit scholars throughout the book, the German Athanasius Kircher and the English Oswald Tesimond, conversing in Latin between each other, were existing figures who left their marks in different fields after their deaths, but who are rather forgotten - Kircher being the most renowned one (esp. in geology, medicine, and Egyptology) still - and whose findings have been premature and contradicted in many cases by proven scientific outcomes from the later centuries (during and after the European Age of Enlightenment). In the 16th century, superstition, religion and a lot of confusion are still all around, also in their discussions!

It is also the era of Tyll’s father, a simple miller who has several books in his possession - even a Latin one which he can’t understand and read himself - and of witch hunts, because these characters are the outsiders of their communities and can easily serve as scapegoats. The difference between the scholars and them being the powerful and the powerless, the haves and the havenots. The scholars at that time were the ones who ruled the religion as well, the critical thinkers those who recognized and knew more about how nature is a source of cures for various diseases.
The grim description of Tyll’s father execution together with that of a woman being charged of witchcraft as well as the very realistic ones of the war battlefields, get under your skin. Not to forget the colours and the smell!

Tyll is the one who, as a modern popular charming and mocking comedian and storyteller, points out the hypocrisy by using the mirror (Eulen’Spiegel’) against these feudal rulers to show their shortcomings and the consequences of their childlike war games to the inhabitants of their territory. The wish for more “Lebensraum” from the Thirty Years Old War is shockingly relatable to the Two World Wars and the ongoing war in Europe. Tyll acts in fact as the neutral observer who keeps his own opinions and emotions largely for himself. The author’s writing style is clear and evident, and reads easily. It is the structure and the deeper message between the lines that make this novel albeit a slow beginning still an interesting read about European culture and history.

Titel: Tijl
Auteur: Daniel Kehlmann

Vertaler:Josephine Rijnaarts

Uitgever: Querido

Jaar uitgave: 2017

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. 

Je vais mieux - David Foenkinos

Nederlands onderaan

Une quête pour une nouvelle vie

Ayant déjà lu plusieurs romans de David Foenkinos avec assez de satisfaction, le roman « Je vais mieux », avait tiré mon attention dans la bibliothèque locale.

Bien que cela m’a pris pas mal de temps de m’y finalement mettre et de finir ce livre, ce roman traite des thèmes sérieux de la vie. Le personnage principal, un architecte, qui est en même temps le narrateur commence son histoire s’il est tout à coup rattrapé par un mal au dos. Etant assez hypocondriaque, il ne sait pas comment faire face à cette situation. Car tous les examens nécessaires dans ce genre de situations (radios et IRM) s'avèrent normaux et ne peuvent pas indiquer la cause, il se tourne vers la possibilité que cette douleur qui persiste et continue à le faire horriblement souffrir, puisse se révéler du psychologique et il essaye même de trouver des solutions dans l’ésotérique.

Du coup, sa vie commence à partir dans tous les sens : il perd son travail à cause d’un collègue qui s’avère être plutôt un ennemi ; sa femme lui quitte après des années de mariage et avoir grandi deux enfants ensemble, et avec ses derniers bien qu’avec ses parents, les relations n’ont pas toujours été réellement satisfaisants non plus. Pour mettre fin à cette douleur continuelle, dont nous savons les étapes de souffrance à chaque chapitre, il part pour un voyage afin de pouvoir mettre sa vie en ordre.

Le lecteur est pris dans une histoire complète d’interrogations, de doutes, d’inquiétudes, de mésaventures mais aussi des moments de bonheur d’un homme qui cherche ce que sa vie a toujours manqué, et qui heureusement finit de s’établir une vie totalement différente. Il faut avouer que malgré les thèmes lourdes et les décisions à prendre, le style de Foenkinos a resté léger et j’y ai retrouvé l’humour qui m’a frappé dans « Le mystère Henri Pick ». Certaines situations médicales et familiales sont très reconnaissables et en même temps, quelques situations et conversations plutôt tirées par les cheveux ont lieu aussi. Le roman témoigne d’un sens aigu de l’observation de la vie contemporaine qui nous entoure.  

Een zoektocht naar een nieuw leven

Na al meerdere boeken met veel plezier te hebben gelezen van de Franse auteur David Foenkinos, trok zijn roman “Je vais mieux” mijn aandacht in de lokale bibliotheek.

Hoewel het me heel wat tijd kostte om eindelijk aan het boek te beginnen en dit boek te beëindigen, handelt de roman zeker over de serieuze dingen des levens. Het hoofdpersonage, een architect, en terzelfdertijd de verteller in dit geval, begint zijn verhaal op het moment dat hij plots geconfronteerd wordt met rugpijn. Als iet of wat hypochonder weet hij niet goed hoe deze situatie aan te pakken. Alle testen die in dit soort situaties gedaan worden (radiografieën en MRI’s), zien er normaal uit en tonen geen enkele oorzaak. Daarom denkt hij dat deze pijn die maar voortduurt en waar hij vreselijk onder lijdt, weleens psychologisch zou kunnen zijn en hij gaat zover om oplossingen te zoeken in het esoterische.

Hierdoor wordt zijn leven op z’n kop gezet: hij verliest zijn werk vanwege een collega die eerder een vijand blijkt te zijn; zijn vrouw verlaat hem na vele jaren huwelijk en samen twee kinderen te hebben grootgebracht, en met die laatsten evenals met zijn ouders zijn de relaties ook niet alles. Om te proberen zijn pijn te doen stoppen, waarvan we telkens de punten krijgen met elk hoofdstuk mbt de schaal van zijn lijden, vertrekt hij op een reis om zijn leven eindelijk op orde te krijgen.

De lezer wordt meegenomen in een verhaal van opzoekingen, twijfels, onrust, tegenslagen maar ook momenten van geluk van een man die op zoek is naar wat zijn leven altijd ontbroken heeft, en die er dan ook gelukkig in slaagt een totaal ander leven op te bouwen. Ondanks de zware thema’s en de te nemen beslissingen, blijft de schrijfstijl van Foenkinos licht en vond ik de humor terug die ik herkende van zijn boek “Het geheime leven van Henri Pick”. Sommige medische en familiale situaties zijn herkenbaar terwijl andere situaties en conversaties soms erg ver gezocht zijn. De auteur heeft een scherp observatievermogen voor het moderne leven dat ons omringt.

“Je vais mieux” werd (naar mijn weten) niet vertaald naar het Nederlands. 

Titel: Je vais mieux
Auteur: David Foenkinos

Uitgever: Gallimard

Jaar uitgave: 2013

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd.

Komijnsplitsers - Marieke Lucas Rijneveld

De troostzoekers

Zoals geluk gevaarlijk is voor wie er spaarzaam mee omgaat, 

voor wie niet-leven een koud kunstje wordt, voor wie hier binnenkomt

en twijfelt aan alles wat mooi is, twijfelt aan zijn plek in de wereld,

voor wie eindeloos teert op het verlangen naar beterschap,

voor wie niet breekbaar wil zijn net zomin als populierensterk

en wie mij raakt geef ik de wind, voor wie met een bevel tot

omhakken in de hand rillerig plaatsneemt of juist wil opbloeien

en zie mij, voor wie alleen wil zijn maar het niet langer meer kan.

Zoals geluk gevaarlijk is voor hen die het niet kunnen delen,

voor wie wel glimlacht maar de snik onzichtbaar en hoog in 

de keel heeft, voor wie alles verloor waarvan hij hield, voor wie

de koek uit de mond sparen en altijd andermans honger stillen,

voor wie weerloos omgaat met de dingen, voor wie iedere

avond zichzelf het donker van zijn kop in jaagt, voor wie de hoop

heeft opgegeven als een zieke kameraad, voor wie van alles denkt

maar te weinig uitspreekt, voor wie moe is maar niet meer

in slaap komt en eeuwig ligt te woelen, voor hen die willen leunen,

voor wie onder de mensen wil zijn als onder een warme deken,

voor wie niet weet wie hij is en altijd onzeker, we zijn de leegte,

zeggen we, we zijn de leegte en weten niet hoe ons te vullen.

Zoals geluk gevaarlijk is voor de roekeloze, voor wie verstrikt zit

in eigen-ik, voor wie de weerloosheid wegeet, koopt, slikt, voor wie

zichzelf bezeert omdat een ander het niet meer doet, voor wie

stemmen hoort maar zelden een lief woord, voor wie bang is om

verlaten te worden en in een leeg huis thuis te komen, voor wie zélf

uit voorzorg iedereen verlaat, voor wie weet dat het hart op vele

manieren kan breken en vergeet dat het ook op vele manieren

weer kan helen, voor wie en voor iedereen is hier de plek.

Titel: Komijnsplitsers
Auteur: Marieke Lucas Rijneveld
Uitgever: Atlas Contact
Jaar uitgave: 2022

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd.

Gelezen in april 2022

Een verhalenbundel: Liefde in kleur - Bolu Babalola

Lees hier mijn recensie.

Een roman: De goede zoon - Rob van Essen

De goede zoon is de roman waarmee auteur Rob van Essen in 2019 de Libris Literatuurprijs won. Ik las het boek omdat we het in onze plaatselijke leesclub bespraken, en het beviel me ondanks een trage start zeker wel. Concentratieperikelen haalden me uit het eerste deel, maar daarna werd het toch gemakkelijker voor mij. De roman heeft een dystopisch trekje en science fiction-achtige elementen ook al lijkt er veel van toch op onze tijd, en vat het ook chronologisch aan in de jaren '50/60 van de 20ste eeuw. Het boek bevat verschillende lagen, een aantal verhaallijnen en bizarre wendingen die het niet vanzelfsprekend maken om het te lezen, maar die dankzij doorzetting ten slotte volledig tot hun recht komen. Een origineel en gevoelig verhaal dat eindelijk eens een grote prijs heeft gewonnen. Uiteindelijk toch gelezen na een hele tijd geleden dit boek al gekocht te hebben. 

Een dichtbundel: Tussentaal - Esohe Weyden

Esohe Weyden is al even de campusdichter van Universiteit Antwerpen waar ze een master Rechten studeert. Ze is vooral spoken word-dichter en presentatrice. De gedichten die in deze eerste uitgave van haar zijn opgenomen, zijn het waard om zowel voor te dragen als gelezen te worden, en die ook al op het podium zijn gebracht. Blijkbaar is ze wel eens vergeleken met de nu wereldberoemde Amerikaanse dichteres Amanda Gorman. Haar gedichten gaan echter over haar persoonlijke leven en gevoelens en niet zo zeer over de politieke wereld, wat niet wil zeggen dat hier ook geen engagement uit spreekt. Ze weet heel goed te observeren en schrijft erg beeldende poëzie. Deze dichtbundel heeft me persoonlijk ook erg geraakt. 

Een boekenweekgeschenk (novelle): Monterosso mon amour - Ilja Leonard Pfeijffer 

Ik las nog niet veel van deze beroemde Nederlandse schrijver. De sonnetten die ik hier en daar heb kunnen lezen en die hij publiceerde in NRC, vónd ik wel mooi én relevant. Ook dit dunne werkje vond ik niet echt de moeite. Pfeijffer's taal is uiteraard knap, en hij weet zeker goed te schrijven, maar het is tot hier toe iets in zijn stijl en thema's die me niet echt aanspreken. Ook dacht ik al snel bij dit boekje, 'wat is dit voorspelbaar'. Een misser wat mij betreft toch.  

Een boekenweekessay: Het warmtefort - Marieke Lucas Rijneveld

Rijneveld werd in deze uitgestelde editie van de Nederlandse boekenweek gevraagd om het boekenweekessay te schrijven. Rijneveld is als ster volledig doorgebroken in het Nederlandse taalgebied en er ver buiten. Hij schreef al twee goed onthaalde en gelauwerde gedichtenbundels, en zijn laatste poëziebundel Komijnsplitsers gaat diezelfde richting uit. Zijn debuut De avond is ongemak was een bestseller en werd in verschillende talen vertaald, uiteindelijk won hij er zelfs de International Booker Prize mee. De tweede roman Mijn lieve gunsteling werd zelfs nog beter onthaald bij pers en publiek. Zijn romans mogen dan wel zwaar op de hand liggen, zijn gedichten en dit essay tonen aan dat hij een waar schrijftalent is die observaties scherp weet over te brengen en de lezer weet te raken met neergeschreven gevoelens en herinneringen. Een aanrader van een boekenweekessay!

Ten slotte een boekenweekgedicht: Kortom - Bart Moeyaert

KORTOM

van je ware zijn er zeven op de wereld
je weet nog niet dat ik daar een van ben 

mogelijk zal ik je nooit omhelzen

toch is de ware liefde onderweg

we reizen in een touringbus bergop

bergaf remmen we mee met onze voeten

dan stapt weer iemand met de glimlach uit
recht in de armen van een zielsverwant

evengoed stapt stervend vuur weer op
of zal ik zeggen: sissend kooltje

de achterbank, daar wordt getreurd

ik ben gaan houden van het woordje ongewisss

met dat verschil dat jij je tijd verspilt 

aan witte nachten, wanhoop, wachtmuziek

kortom aan alles wat ons eenzaam maakt 

ik ga je op een dag verrassen

leef door en zoek of wanhoop niet

de bus rijdt voor en als je mij ziet

zeg je: ah.

Op Spotify kan je het hier beluisteren. 

Het overkoepelende thema van de voorbije Boekenweek was 'eerste liefde'.

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd.