Marzahn, mon amour: Geschichten einer Fusspflegerin

Hoe je een andere wending aan je leven kan geven

 

In mei dit jaar volgde ik een keer uit nieuwsgierigheid de uitreiking van de Dublin Literary Award, die openstaat voor zowel Engelstalige als naar het Engels vertaalde romans die in de loop van de twee voorafgaande jaren zijn gepubliceerd in het Engels. De nominaties voor de longlist van deze Award worden telkens uitgebracht door publieke bibliotheken uit 177 landen wereldwijd. Bij een vertaald boek gaat er van het prijzengeld ook een vierde naar de vertaler. Dit jaar werd “Marzahn, mon amour: Geschichten einer Fusspflegerin” uit 2019 van de Duitse auteur Katja Oskamp de laureaat. In 2021 kwam hiervan een Engelse vertaling uit, in het Nederlands is dit boek nog niet beschikbaar. Een vertaaltip voor de uitgeverijen hier!

Het boek is autofictie. Ergens in de veertig, in die midlife jaren, beleeft de schrijver Katja Oskamp een moeilijke periode: haar kinderen zijn het huis uit, haar man wordt ziek en haar schrijven lukt ook niet meer goed. Ze wordt als het ware onzichtbaar. Dan ben je noch oud noch jong, dit zijn ‘vervlogen, vaag geworden’ jaren: 

“Die mittleren Jahre, in denen du weder jung noch alt bist, sind verschwommene Jahre. Du kannst das Ufer nicht mehr sehen, von dem du einst gestartet bist, und jenes Ufer, auf das du zusteuerst, erkennst du noch nicht deutlich genug.” 

Op een goed ogenblik krijgt ze een aanbod waardoor ze zich omschoolt tot medisch pedicure (chiropedist oftewel “Fusspflegerin”). Ze gaat werken in het stadsdeel Berlijn Marzahn*, dat getekend is door sociale appartementen waarin vele bewoners in min of meer precaire sociaaleconomische omstandigheden wonen. 

Een zij-uitstapje naar het vorige boek dat ik las: Kae Tempest schreef om terug in verbinding te komen met mensen, het leven aan te raken, er te zijn voor elkaar. Katja Oskamp deed dit dus in de praktijk, toen ze zich in haar eigen persoonlijke crisis bevond en haar leven een andere wending gaf door zich in te zetten in een medisch zorgberoep voor mensen die daar, te midden van hun levensgebeurtenissen, ups en downs, een dagelijks te voeren strijd, zich terug gezonder door gaan voelen en hun welzijn hierdoor duidelijk verhoogt. Ook het pure ‘lichamelijke’ contact is iets dat respect betuigt naar haar cliënten toe, en wat volgens Oskamp zo gemist werd tijdens de lockdown. Tegelijkertijd krijgen deze cliënten de durf om hun levensverhaal met haar te delen, waardoor zij ze kon opschrijven, en waarbij er zeker enkele uitzonderlijke zitten. 

Oskamp slaagt erin haar cliënten en zichzelf te portretteren en hoe ze tot dit besluit is gekomen te vatten in een spaarzaam licht boek dat deze verschillende verhalen en haar eigen verhaal als rode draad samenvlecht tot één geheel. Net als op haar cliënten laat ze ook het licht schijnen op haar twee collega’s, die ze met evenveel vriendschap, liefde en tederheid tot leven wekt. Ook de geschiedenis van de DDR leer je zo beter kennen. Dat geheel voelt niet zwaar aan, er is ook voldoende humor in verweven!

Achteraf lees je wel in enkele interviews naar aanleiding van deze prijs dat ze net door dit boek in haar thuisland evenals al in enkele andere landen uit haar onzichtbaarheid is getreden en daardoor terug deeltijds is gaan werken. Of hoe een leven anders kan gaan lopen, als je er een flinke draai aan durft te geven. 

*Marzahn is van oudsher een dorp en wordt sinds de 20ste eeuw getekend door de bewogen Duitse geschiedenis: in de jaren 1920 gaat het behoren tot het uit z’n voegen gebarsten Groot-Berlijn; onder Nazitijd wordt het gebruikt voor verschillende kampen voor dwangarbeiders en er wordt ook een interneringskamp voor zigeuners opgericht; na W.O. II komt het onder Sovjetbezetting en gaat het behoren tot Oost-Berlijn; in de jaren 1970 wil de DDR het sociale huisvestingsprobleem oplossen en in Oost-Berlijn maar liefst 200.000 nieuwe woningen bouwen, waarvan er een heel deel in de vorm van hoogbouw in Marzahn komen; na 1990 bij de Duitse hereniging hoort het terug tot het eengemaakte Berlijn en ondergaat het nog eens enkele herschikkingen als district.

Titel: Marzahn, mon Amour: Geschichten einer Fusspflegerin

Auteur: Katja Oskamp

Uitgever: Hanser Berlin

Jaar: 2019

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. Votre réaction devient visible après que je l'aurai approuvée.

On Connection - Kae Tempest

Sterke en knap verwoordde boodschap

Op zoek naar mezelf, want door mij wat verloren en geïsoleerd te voelen de laatste tijd, las ik het essay On Connection van de Britse auteur en artiest Kae Tempest (they/them – hen/hun).
“Connection”, verbinding, met elkaar is de centrale focus in dit dunne maar veelomvattende wijze boekje. En in hun geval vooral dan verbinding door middel van creativiteit en het maken van kunst.

Het thema is wat gekaapt door de corona-lockdown. En verbinding tussen artiesten en een publiek was toen zeker ook ver(der) te zoeken. Tempest heeft het over ervaringen van tijdens tournees in verschillende plekken en landen als beginnend (slam) poëet waarin hen op onverwachte momenten verbinding vindt met het publiek dan wel toevallige passanten. Menselijkheid, kwetsbaarheid, mildheid voor jezelf ook als je faalt of ‘valt’, open staan voor elkaar, en open staan voor het leven zijn elementen die in verschillende vormen terugkeren. Voor de creatievelingen onder ons:

“Words on a page are incomplete. The poem, the novel or the non-fiction pamphlet are finished when they are taken up and engaged with. Connection is collaborative. For words to have meaning, they have to be read.”

Via de schrijver leer je over “Het rode boek” van de Zwitserse psychiater en psycholoog Carl Jung (1875-1961, grondlegger van de analytische psychologie), een psychologisch en eerder spiritueel mystiek werk met als oorspronkelijke titel “Liber Novus” en dat in feite zijn eigen verslag is van de geestelijke crisis die hij zelf doormaakte, en zijn eigen analyse daarover van een paar jaar later. Tempest gaat mee in zijn theorie dat mensen zowel een innerlijke geest hebben om de diepten te verkennen (“spirit of the depths”) als een geest om de voorbijgaande tijd mee te confronteren (“spirit of the times”), en die er is om aan onze meer onmiddellijke behoeften en ambities te voldoen. Tempest beargumenteert dat we beiden nodig hebben maar dat de balans nu overslaat naar die laatste:

“In order to regain our balance, we need to remaster the ability to go deep, to ‘turn away from outer things’. To face what is in ourselves.”

We moeten dus meer naar onszelf kijken en ontdekken wat er in ons zit. Maar ook zien wat er in onze onmiddellijke nabijheid gebeurt en niet, zoals zo veel gebeurt, in onszelf en onze eigen gedachten blijven. Naar buiten gaan voor andermans verhalen.

"Look up. There’s life in there. Put yourself away. Let go of yourself. Tune in to other people. To the movement in the branches, the sudden coming of rain or the patterns in the waves. To how those two lie on the grass. To how that one sits on the bench with their hands clasped, looking up. To how those three stand at the crossing, playing with each other’s hair. To how that young one shifts the weight of those shopping bags and tries to keep up with ther mother’s strong legs. This is it. This is the thing. This is the beautiful thing."

Ik heb Kae Tempest jammer genoeg nog niet live aan het werk gezien want het blijkt het beste te zijn om hun werk live te zien en horen performen. Hold your own was gelukkig een doorbraaknummer in de hitlijsten en zo kwam deze artiest ook op mijn radar te staan. Er zit ook heel wat ritme en herhaling in dit essay. Dàt werkt ook als je af en toe jezelf (al dan niet hardop als hulp) voorleest, al was het maar om je de Engelse taal nog meer tot je te laten doordringen. Ook al zullen er ongetwijfeld enkele niet erg originele ideeën in voorkomen, is dit boekje een niet mis te verstane sterke en knap verwoordde boodschap.

Titel: On Connection

Auteur: Kae Tempest

Uitgever: Faber & Faber

Jaar: 2020 

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. Votre réaction devient visible après que je l'aurai approuvée.

Antarctica - Claire Keegan

Een ongemakkelijk en donker steengoed debuut

English review below 

Deze bundel met 16 kortverhalen (Engelstalig, niet vertaald naar het Nederlands) is het gelauwerde debuut van de Ierse auteur Claire Keegan (Wicklow, 1968), dat al dateert van 1999. Keegan’s kortverhalen verschenen eerder in internationale literaire publicaties als The New Yorker, Best American Short Stories, Granta, en The Paris Review. Ze studeerde in de VS en in het VK (Wales) waar ze zoals zovele moderne Engelstalige auteurs een "Creative writing”- programma (MA – Master of Arts) volgde, om daarna terug te keren naar Ierland.

Deze kortverhalenbundel is gelukkig origineel en bevat meer dan in de andere al gelezen novelles van haar (Small things like these, The Forester’s Daughter, Foster), wel erg donkere, sombere verhalen over haar Ierland, dikwijls met een melancholische ondertoon en die niet goed aflopen. In de verhalen is het dikwijls winter en leef je mee met de personages, voornamelijk vrouwen, die moeten opkomen voor hun plek en hun recht op wat geluk in het leven. Enkele verhalen vinden ook plaats in het zuiden van de VS.

Het titelverhaal vindt dan weer plaats in een Engels stadje. Een vrouw verlangt naar meer avontuur in haar seksleven en trekt er zonder haar man op uit om met een wildvreemde in een “Antarcticaanse” meedogenloze situatie terecht te komen waar ze niet meer uit geraakt. Keegan heeft een meticuleuze, empathische schrijfstijl. Ondanks of eerder dankzij de vele knappe beschrijvingen word je meegezogen in de belevenissen van de personages en kruipen je de rillingen dikwijls over de rug:

“She watched the clock on his bedside table, the red numbers changing. The cat was watching her, his eyes dark as apple seeds. She thought of Antarctica, the snow and ice and the bodies of dead explorers. Then she thought of hell, and then eternity.”

In een ander verhaal dat zich een drietal uur rijden ten zuiden van New York afspeelt, let een au pair op het zoontje van een koppel waarvan de man Ierse roots heeft. Beide ouders werken en vertrouwen haar met hun kind. Toch lost de man een dreigend schot voor de boeg: als er iets met de jongen gebeurt, hebben ze ook geen babysitter meer nodig. De auteur deinst er echter niet voor terug om heel het verhaal lang niet aflatende donkere nogal dreigende gevaren voor het kind te creëren waardoor de au pair er alles aan doet om het te beschermen tot in de laatste zin van de slotparagraaf.

Kinderen worden niet gespaard in de verhalen. Een goede jeugd is er de meesten die erin voorkomen niet gegeven. In het verhaal “Passport soup” is de dochter van een koppel spoorloos verdwenen en serveert de vrouw vol woede en verdriet een gruwelijk brouwsel aan haar wanhopige, door schuld verteerde echtgenoot.  

Ook het verhaal van de Ierse Cordelia dat plaatsvindt in een kustplaatsje midden in de winter op de laatste dag van de twintigste eeuw, blijft hangen. Ze had een affaire met een getrouwde dokter die hun laatste afspraakje niet nakomt. Cordelia wandelt langs de kustlijn van de oceaan en ontmoet daar zijn vrouw in plaats van hem. De sfeer uit dit verhaal evenals uit alle andere is kil en blijft daarom net zo lang aan je plakken, ook al zal je je niet zozeer alle details van zo vele verschillende personages en gebeurtenissen blijven herinneren. Deze kortverhalenbundel is prachtig geschreven, met een sterke opbouw en complexe volle personages, die allen met hun eigen motieven en gedachtegangen nauwkeurig en geweldig goed zijn neergezet. Antarctica is dan wel een ongemakkelijk en donker maar eveneens steengoed debuut van Claire Keegan.

*** 

An uneasy and darkly stellar debut

This collection of 16 short stories (in English, not translated into Dutch) is the lauded debut of Irish author Claire Keegan (Wicklow, 1968), which already dates from 1999. Keegan's short stories have previously appeared in international literary publications such as The New Yorker, Best American Short Stories, Granta, and The Paris Review. She studied in the US and in the UK (Wales) where, like so many modern English-speaking authors, she pursued an MA in Creative Writing, before returning to Ireland.

This collection of short stories is fortunately really original and, more so than in the other novellas of hers which I already read (Small things like these, The Forester's Daughter, Foster), does contain very dark, gloomy stories about Ireland, often with melancholic undertones and that do not end well. In the stories, it is often winter and you sympathise with the characters, mostly women, who have to stand up for their place and their right to some happiness in life. Some of the stories also take place in the southern US.

The title story, in turn, takes place in an English town. A woman longs for more adventure in her sex life and sets off without her husband, only to end up with a complete stranger in an "Antarctic" ruthless situation she cannot get out of. Keegan has a meticulous, empathetic writing style. Despite or rather because of the many clever descriptions, you are drawn into the characters' experiences and chills often creep up your spine:

"She watched the clock on his bedside table, the red numbers changing. The cat was watching her, his eyes dark as apple seeds. She thought of Antarctica, the snow and ice and the bodies of dead explorers. Then she thought of hell, and then eternity."

In a different story set about three hours' drive south of New York, an au pair looks after the little son of a couple whose husband has Irish roots. Both parents work and trust her with their child. Nevertheless, the husband unloads a threatening shot across the bow: if something happens to the boy, they won't need a babysitter any more either. However, the author does not shy away from creating unrelenting dark rather menacing risks for the child throughout the story, making the au pair do everything she can to protect it until the last sentence of the concluding paragraph.

Children are not spared in the stories. A good childhood is not given to most of those featured in them. In the story "Passport soup", a couple's daughter has disappeared without a trace and the wife, full of anger and grief, serves a gruesome concoction to her desperate, guilt-ridden husband. 

The story of Irish Cordelia that takes place in a coastal village in the middle of winter on the last day of the 20th century also lingers on. She had an affair with a married doctor who fails to honour their last date. Cordelia walks along the ocean shoreline and meets his wife instead of him. The atmosphere from this story as from all the others is chilling and therefore sticks to you just as long, even if you won't remember all the details of so many different characters and events. This short-story collection is beautifully written, with a strong structure and complex full characters, all with their own motives and thought processes accurately and wonderfully well portrayed. Antarctica may be an uneasy and dark but equally stellar debut by Claire Keegan.

Titel: Antarctica

Auteur: Claire Keegan

Uitgever: Faber & Faber (2000), Atlantic Monthly (1999)

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. Votre réaction devient visible après que je l'aurai approuvée.