Eindejaarslijstjes 2021

alfabetisch op titel

Romans

1. Allah 99 - Hassan Blasim
2. Charlotte - David Foenkinos
3. De meermin van Black Conch - Monique Roffey
4. Girl, Woman, Other - Bernardine Evaristo
5. Het diepe blauw - Ayesha Harruna Attah
6. Het meisje met de luidende stem - Abi Daré
7. Het mirakel van België - Maarten Inghels
8. Sprakeloos - Tom Lanoye
9. Stilte is mijn moedertaal - Sulaiman Addonia
10. Trofee - Gaea Schoeters

Kortverhalen

1. De dame met het hondje en andere verhalen - Anton Tsjechov
2. Een man met goede schoenen - Rob van Essen
3. Een modern verlangen - Hanna Bervoets
4. Onder de paardendeken - Russische winterverhalen
5. Treinen en kamers - Annelies Verbeke

Poëzie 

1. 2050 - Peter Verhelst
2. Aarduitwrijvingen - Charlotte Van den Broeck
3. Gedichten - Yahya Hassan (& Gedichten 2)
4. Tiresias - Hold your own - Kate Tempest, Vertaald door Gaea Schoeters & Johanna Pas
5. Wij waar geen eind aan komt - Stefan Hertmans

Non-fictie

1. De fundamenten - Ramsey Nasr
2. De genocidefax - Roxane van Iperen
3. De odyssee van Mohamed - Mohamed El Bachiri & David Van Reybrouck
4. De plaag - David Van Reybrouck
5. Minjan - Margot Vanderstraeten

--- Je reactie wordt zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd.

Kopieer deze link in je browser als je mijn blog wil volgen via follow.it: https://follow.it/villanathalieoverlezen. 

Het mollenfeest - Dominique Biebau

Opnieuw een echte literaire misdaadroman met inventief plot en innemende schrijfstijl

Met een aantal staccato-zinnetjes valt Biebau in zijn laatste misdaadroman, Het mollenfeest, met de deur in huis, of eerder in de auto:

“Ze rijdt te snel. Normaal doet ze dat nooit. Zo is ze niet. nooit geweest. Altijd stipt met haar belastingen, nooit restafval bij haar PMD, geen kapsones. Degelijk als een Volvo. Saai als een Saab.”

Geïnteresseerde lezers kunnen gerustgesteld zijn: zo gaat het boek niet verder. Integendeel, de aandacht wordt direct getrokken. Wie is de vrouw in de wagen? Waarnaar is ze op weg, en waarom? Waarom rijdt ze te snel? Niet alle vragen worden snel beantwoord, maar deze gebeurtenis in de winter van 2018 krijgt in de loop van het verhaal stukje bij beetje meer invulling.

In het volgende hoofdstukje worden de vier nichten voorgesteld waarover het in dit boek gaat: Griet, Anna, Carla en de jongste Isabelle. Geboren in hetzelfde jaar 1976 leren we ze kennen als tienjarigen die in en rond de hoeve van hun gemeenschappelijke opa spelen. Tijdens een van hun spelletjes dringt een van hen de werkkamer van de opa binnen en ontdekt zij er een geheim dat haar in een stille teruggetrokken tiener verandert en jaren later tot een jammerlijke en dodelijke ontknoping leidt. In een volgend hoofstukje komt Thomas er nog bij als centraal personage.

De opbouw van de originele plot wordt sterk aangezet en verflauwt niet. De sfeerschepping zit goed, want het bos van Mollendaal waar de nichten wonen, is zo donker en mysterieus aangezet dat het bijna niet Vlaams aandoet… Net wat te weinig personages bevolken het boek om veel verschillende opties open te houden voor goede lezers. Het verhaal had daarom gerust wat wijdlopender, met wat meer draadjes mogen zijn, ook al maakt de referentie naar en de kennismaking met het Middelnederlandse gedicht Van der Mollenfeeste van Anthonis de Roovere, en de mooie taal dat zeker goed. Werken wil deze lezer!

Aforismen en mooie vergelijkingen worden met regelmaat rondgestrooid doorheen het boek:

“Er waren twee soorten families. De eerste soort klitte samen als natgeregende klei, terwijl de tweede soort eerder op los zand leek dat de wind alle kanten op blies. Zelf kwam Thomas uit een zandfamilie. Anna’s familie, daarentegen, was pure klei.”

Sommige personages blijven ondanks alles nog wat aan de oppervlakte. Een spanningsboog mag altijd afgewisseld worden met wat meer stilstand rond bepaalde figuren of een overzicht brengende break om afwisseling in het tempo te creëren. (Wijlen Henning Mankell bracht in zijn Wallander-debuut zelfs een pauze van een aantal jaar in om zijn commissaris de misdaad te laten oplossen.)

De psychologische gevolgen op de overblijvende personages waarbij in té veel thrillers te weinig wordt stilgestaan zijn goed in het boek ingebracht. Ver gezocht zijn de motieven en de bestaansreden van de plot niet, wat mooi meegenomen is. Het slim afwikkelen van de draadjes en het verhaal op een ontroerende noot laten eindigen zijn meer dan sterke troeven. De inventiviteit en de innemende schrijfstijl maken dat Het mollenfeest er mag zijn als literair misdaadverhaal om 2021 in schoonheid mee af te sluiten. 

Titel: Het mollenfeest
Auteur: Dominique Biebau
Uitgever: Vrijdag
Jaar uitgave: 2021

--- Je reactie wordt zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd.

Kopieer deze link in je browser als je mijn blog wil volgen via follow.it: https://follow.it/villanathalieoverlezen

Herkunft (Herkomst) - Saša Stanišic

Knappe beschouwingen over herkomst en identiteit, tussen waarheid en “Erfindung”

In het boek Herkomst van de Duits-Bosnische schrijver Saša Stanišic (1978) die als 14-jarige naar Duitsland kwam, zitten zo vele thema's dat het moeilijk is om ergens te beginnen. 

Een eerste indruk is dat deze op zijn eigen biografie gebaseerde roman die in 2019 de Duitse Boekhandelprijs won en dit jaar de Europese Literatuurprijs, gefragmenteerd en associatief is. Het boek is dan ook onderverdeeld in allemaal kleine hoofdstukjes die op één of andere manier altijd wel iets te maken hebben met het voorafgaande stukje. De uitweidingen zijn lang en de afslagen die worden genomen legio. In Višegrad bezoekt Stanišic zijn grootmoeder die dement is geworden maar zo lang mogelijk in haar eigen huis blijft wonen. Uiteindelijk wordt ze na een val waardoor ze een arm breekt toch naar een rusthuis voor ouderen gebracht. 

Zijn boek vermengt het leven van zijn grootmoeder met dat van zichzelf, zijn ouders en de rest van zijn familie. De 40-jarige auteur gaat op zoek naar herinneringen uit zijn jeugd en vooral aan zijn grootmoeder. Met veel begrip en tederheid zoomt hij in op deze vrouw waarvan hij meer te weten wil komen. Hij neemt je op verschillende tijdstippen mee naar Višegrad, een stad in de ‘Servische Republiek’ en een regio binnen Bosnië – Herzegovina, waar hij als kind woonde, het dorpje Oskoruša waar zijn familie vandaan komt, of Heidelberg waar hij als tiener is opgegroeid. Hij vertelt familie-anekdotes maar neemt dikwijls een loopje met de waarheid, en verweeft er dikwijls zijn eigen verzonnen verhalen tussendoor. 

De auteur is een kind van een Servische vader en een Bosnische moslimvrouw. Hij maakte de tijd mee onder Tito die de Joegoslavische samenhang bewaarde onder zijn versie van het communisme maar die nadien afbrokkelde door het weer opkomende nationalisme. Toen de Joegoslavische burgeroorlog in 1992 uitbrak, vluchtte het gezin naar Duitsland waardoor hij niet rechtstreeks met die oorlog in aanraking kwam, maar deel werd van de grote groep Bosnische en andere Joegoslavische migranten in Duitsland. Saša kwam terecht in een veelkleurige school in een intensieve taalklas met nieuw aangekomen vluchtelingenkinderen van over heel de wereld en waar geen plaats voor racisme was. Iedereen was er gelijk voor de wet. Ook de jongeren waarmee hij omging aan het Aral-tankstation werden zijn vrienden. Maar daarbuiten was het wat anders. Zijn ouders namen jobs aan die onder hun ervaring en diploma’s lagen om te kunnen overleven en hem alle kansen te geven, en ze leefden als gezin in een huis met vele anderen onder precaire omstandigheden. 

Door een leraar Duits die ontdekt dat hij in de pauze gedichten schrijft, en hem gaat helpen, ontdekt hij zijn liefde voor taal en ontwikkelen zich zijn schrijversambities. Taal is dan ook een ander thema doorheen dit boek, en titels van literaire ontdekkingen ontbreken er ook niet in. En hoewel hij zelf door dit schrijverstalent een verblijfsvergunning kan bemachtigen in Duitsland, wordt de rest van zijn familie echter na enkele jaren uitgewezen. Zo worden thema’s als de vluchtelingenproblematiek en racisme door het boek verweven. 

Door de diverse onderwerpen en de herkenbare situaties die Stanišic beschrijft, blijft het boek echter een lichtvoetige toon behouden. Er wordt dan ook volop afgewisseld tussen persoonlijke reflecties, fantasievolle verhalen en mooie beschrijvingen. Anderzijds is het boek ook niet altijd even makkelijk te volgen omdat er om de haverklap en per hoofdstukje van situatie en tijdstip gewisseld wordt. Behalve enkele hoofdstukken uit het perspectief van de oma, blijft het perspectief wel bij de verteller van het boek, de auteur dus, zelf. 

Eigenlijk wil Stanišic lange tijd zelf niet over zijn ‘herkomst’ nadenken en vindt hij dit een kunstmatig thema als hij door zijn grootmoeder naar het dorpje Oskoruša wordt meegenomen waar de familie haar wortels heeft en hij er meer over zijn overgrootouders te weten komt. Zelfs dan omschrijft hij dit nogal scherp als ‘saamhorigheidskitsch’. Maar bij het ouder worden ontkomt hij er niet aan. Hij wordt zelf slachtoffer van racisme, en het is de tijd van verschillende brandstichtingen tegen Duitse vluchtelingencentra die ze in de klas te zien krijgen. Later komt de AfD in Duitsland op, Alternative für Deutschland. In de nieuwe vluchtelingen die via de Balkanlanden Duitsland binnenkomen, herkent hij zichzelf. En dan wordt hij ook zelf vader. Welke verhalen wil hij zijn zoon doorgeven? Zijn vroegere land bestaat zelfs niet meer. Toch wil hij tot op het einde tot verschillende plaatsen behoren en ziet hij in zichzelf verschillende identiteiten/lagen terug (de ‘lasagne-identiteit’ dixit Mohamed Ouamaari, Vlaams-Marokkaans columnist en schrijver). 

Met het verhaal van zijn grootmoeder heeft hij ook moeite om er een einde aan te maken, omdat hij haar simpelweg niet wil afgeven. En haar wegdeemsterende herinneringen aanvullen met zijn eigen verhalen. Waar zij zelfs ingrijpt om te zeggen, stop het is genoeg geweest. Tussen die verhalen kan de lezer zelf een einde kiezen, een beetje te ingenieuze constructie om hier als lezer volledig in opgenomen te worden eerlijk gezegd en waardoor je toch vooral op afstand blijft, hoe ontroerend dit ook bedoeld wordt of hoe fantasievol ook geschreven. De breuk met de rest van de roman is daarvoor wat te groot.

De zin uit het juryverslag en opgevangen in het filmpje van zijn prijsuitreiking voor de Duitse Boekhandelprijs in 2019  “Zwischen Wahrheit und Erfindung” (evenals zijn uithaal naar de Oostenrijker Peter Handke, die enkele dagen voordien de Nobelprijs Literatuur werd toegekend), gaat zeker op voor deze roman. “Erfindung” is echter moeilijk te vertalen in het Nederlands; daar zit zowel de ‘fictie’ (fantasie, (uit)vinding, vondst) in als de ‘ontdekking’, de ‘openbaring’. Het boek is eveneens een heel geslaagde poging om te vertellen over de zwaar beladen burgeroorlog in ex-Joegoslavië. 

Titel: Herkunft
Auteur: Saša Stanišić
Uitgever: Luchterhand

Jaar uitgave: 2019

Titel: Herkomst

Vertaler: Annemarie Vlaming

Uitgever: Ambo|Anthos

Jaar uitgave: 2020

--- Je reactie wordt zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd.

Kopieer deze link in je browser als je mijn blog wil volgen via follow.it: https://follow.it/villanathalieoverlezen

Aller Tage Abend (Een handvol sneeuw) - Jenny Erpenbeck

Een complexe en lyrische tour de force over willekeur en toeval

Achtergrond: de Centraal- en Oost-Europese geschiedenis

Na Gaan, ging, gegaan (Gehen, ging, gegangen - 2015) en Huishouden, een niet zo sterke vertaling van de Duitse titel Heimsuchung (2008) van de Duitse schrijfster Jenny Erpenbeck kwam haar roman Aller Tage Abend (Een handvol sneeuw - 2012) aan de beurt. De genoemde romans zijn hiermee ineens ook in volgorde gerangschikt van moeilijkheidsgraad, waarbij de constructie en de filosofische inslag van Aller Tage Abend wel de kroon spant. Erpenbeck kan duidelijk tot de sterkste literaire auteurs van Duitsland gerekend worden. Deze roman werd verschillende keren genomineerd en geprezen, en won in 2015 de Europese Literatuurprijs.

In Aller Tage Abend wordt een kind geboren in de buurt van Brody (het huidige Oekraïense Lviv), in het toenmalige Galicië (Polen-Oekraïne) in de Oostenrijks-Hongaarse republiek. Dat gebied waar tot na W.O. I vele ‘Oostjoden’ woonden*, en ook meesterlijk neergezet door de grote Joseph Roth in o.a. zijn klassieker Radetzkymars, is de eerste setting waarin de baby van een joodse moeder en een katholieke vader al snel sterft. Maar wat als… de moeder of de vader ’s nachts het raam had opengerukt, een handvol sneeuw van de vensterbank gegrist en onder het hemd van het kind gestopt, dan was het meisje misschien opeens weer gaan ademen. Hoe zou haar leven dan zijn verlopen?

In vijf delen probeert Jenny Erpenbeck te beschrijven hoe het leven van dit meisje/deze vrouw er had kunnen uitzien als er zich willekeurige andere voorvallen hadden voorgedaan doorheen een groot stuk wereldgeschiedenis. Zo neemt Erpenbeck je mee van Galicië via Wenen in de vroege 20^ste eeuw naar het door communisme doordrongen Moskou tot in het Berlijn van voor en nà de val van de Muur. Zo wordt deze roman gekaderd in de ganse 20^ste eeuw in dit centraal-oostelijke deel van Europa.

De chronologische draad doorheen het leven van het grotendeels anoniem gehouden ‘maidele’ wordt telkens onderbroken bij een vroegtijdige dood, maar afgewisseld door een aantal intermezzo’s waarin het toeval wordt onderzocht en een andere weg wordt ingeslagen waardoor het personage dan verder leeft, ook aangehouden in de volgende delen. Dat geeft toch een bepaalde houvast aan het verhaal. Van jong meisje groeit het personage op tot oudere vrouw, waarbij je je als lezer kan afvragen of dit leven vol grote geschiedenissen werkelijk door een onheldhaftige natuurlijke dood in een rusthuis zou moeten eindigen. In de laatste twee delen laat ze een zoon na, die voelt dat hij verhalen in zich draagt van zijn verleden die hij niet kent:

“Frei ist er, doppelt frei, in seinem Innern trägt er als ein groẞes schwarzes Land all die Geschichten, die seine Mutter ihm nicht erzählt oder verschwiegen hat, mit sich herum, trägt vielleicht sogar diejenigen Geschichten, die nicht einmal seine Mutter wusste oder in Erfahrung gebracht hat, mit sich herum, kann sie nicht loswerden, aber sie auch niet verlieren, weil er sie gar nicht kennt, weil all das in ihm gegraben ist, weil er mit Innenraümen, die ihm nicht gehören, schon aus seiner Mutter geschlüpfft ist und sein eigenes Inneres nicht anschauen kann.”

Ook zijn die laatste delen onmisbaar om de draden van haar levensloop aan elkaar te weven, haar leven te kunnen overschouwen. De mannen rondom haar waren altijd afwezig, de verschillende vrouwen die de lezer heeft leren kennen, zetten lijf en leden in een overlevingsstrijd in voor zichzelf en hun kroost, het is een fragmentair maar erg compleet verhaal. De lyrische schrijfstijl en de complexe opbouw maken dit tot een bijzonder rijk maar ook zwaar boek, zeker als je het dan nog eens in het Duits leest. Er zit veel verdriet maar ook schoonheid in en aan het einde een grote ontroering die qua sentimentaliteit wat in contrast staat met de andere delen en een zekere lotsbeschikking en gelatenheid in zich dragen.

Dit is een boek waarover ik meer dan drie weken deed, gelukkig niet aan één stuk door. Wie weet toch de moeite waard om het nog eens in het Nederlands te lezen voor een groter begrip. Elly Schippers stond in voor de vertaling die ik niet kan beoordelen, maar in de Nederlandse titel komt alvast een van de motieven terug van het boek, in plaats van de Duitse uitdrukking die vertaald maar de helft van de betekenis zou kunnen omvatten.   

*Van deze ‘Ostjuden’ emigreerden er ongeveer tweehonderdduizend nà W.O. I naar de VS, diegenen die achterbleven, trokken naar Berlijn en Wenen en werden toen W.O. II uitbrak, naar de concentratiekampen gedeporteerd. 

Titel: Aller Tage Abend

Auteur: Jenny Erpenbeck
Uitgever: Verlagsgruppe Random House – Albrecht Knaus Verlag

Jaar uitgave: 2012

--- Je reactie wordt zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd.