Ik dacht dat jij - Joke van Leeuwen

Een dun maar veelzeggend, heel ongemakkelijk boek

Joke van Leeuwen is blijkbaar in 1978 begonnen in het cabaret in het Camerettenfestival. Dat wist ik nog niet maar hier (https://www.youtube.com/watch?v=zQtZehCe_WY) is er een geluidsopname van te vinden op YouTube. Ondertussen is ze een van de meest veelzijdige schrijvers voor kinderen en volwassenen van de lage landen. Als auteur van proza en poëzie, performer en illustrator werd zij voor haar veelzijdige werk onder prijzen bedolven, onder andere met de Gouden Ganzenveer, de Constantijn Huygensprijs, de C. Buddingh-prijs, enkele Zilveren Griffels en een Gouden Uil. Een interessant interview uit De Standaard (DSL-magazine) over ‘De kunst van het leven’ met Jelle Van Riet zet haar carrière en een aantal van haar werken in de schijnwerpers. (https://www.standaard.be/cnt/dmf20230330_95258208 - betaalmuur)

In haar nieuwste korte roman Ik dacht dat jij geeft ze onverwacht en gedurfd een stem aan een naamloze man, die met alle macht en regelmatig probeert zijn nieuwe vrouw Zigi ervan te overtuigen dat hij van haar houdt. Maar van op de eerste pagina heb je door dat hij, een mislukte kunstschilder, een egoïstische en jaloerse kleinzielige man is die Zigi, een knappe talentvolle violiste die het inkomen binnenbrengt en af en toe in het buitenland optreedt, niet verdient. Hij vindt zichzelf net zo goed als Van Gogh maar in werkelijkheid stelt hij slechts een paar werken tentoon in een nieuw geopend buurtrestaurant waar hij slechts één schilderij kan verkopen.

Hij ziet enkel hoe hij alles hebben wil en houdt totaal geen rekening met de anderen rondom hem. Je vindt hem een afschuwelijke narcistische man en toch blijf je verder lezen hoe Joke van Leeuwen ontrafelt op welke manier hij de schuld telkens op anderen probeert af te schuiven en zijn geliefde tracht te manipuleren dat zij het is waardoor hij zo afziet. Zodoende gaat Zigi aan zichzelf twijfelen, dit is wat men nu in de psychologie ‘gaslighting’ noemt. Af en toe neemt hij je mee naar zijn jeugd waardoor je een blik kan werpen op het gezin waar hij zelf in opgegroeid is, in hetwelk hij even hard leerde schreeuwen als zijn ouders en van zijn vader al geen goed voorbeeld kreeg.

Vele scènes zijn veelzeggend voor de lezers om het karakter van de man te kunnen doorgronden, hoewel hij zelf niet inziet dat hij het probleem is en het net daarom is dat zijn eerste vrouw er samen met zijn dochter Lotta vandoor is gegaan naar Oostenrijk. De belangrijkste verhaallijn in deze korte roman is dat hij Lotta tracht terug te vinden. Hoe het komt dat Zigi wél zo lang bij hem blijft, begin je je ook af te vragen naarmate je die man minder en minder kan verdragen. Zo stevent de roman in een snelle vaart af naar een onontkoombaar maar nogal verwacht einde. Joke van Leeuwen overtuigt met haar beklemmende toon en het consequent aanhouden van het perspectief van de dader in het verhaal. Daardoor blijft wat je leest veel langer plakken dan je van dit dunne maar oh zo veelzeggende boek in eerste instantie zou verwachten.

Titel: Ik dacht dat jij
Auteur: Joke van Leeuwen
Uitgever: Querido
Jaar: 2023

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. Votre réaction devient visible après que je l'aurai approuvée.

De gebeurtenis - Peter Terrin

Een heuse verhalenconstellatie die veel concentratie vergt

De boeken van de Belgische auteur Peter Terrin staan tot hier toe vooral bekend om hun unheimische, beklemmende aard en strak gecomponeerde stijl. Is dat met zijn nieuwste roman De gebeurtenis ook zo? Om eens met een conclusie in huis te vallen: je slaat het boek niet direct met een voldaan gevoel toe aan het einde, wel mijmerend. Maar opnieuw had het mij ‘te pakken’. 

Het boek is een mozaïekvertelling, over veel verschillende personages die allemaal op een of andere manier met elkaar verbonden zijn. Een raamvertelling met allemaal verschillende scènes waarvan je mee getuige mag zijn, en waarin personages ronddwalen die langzaamaan in hun doen en laten worden geschetst, vooral ook al hun eigen gedachten en motieven. 

De personages die voornamelijk de lijm zijn in het boek en het frame verzorgen, zijn Juliette en Willem. Juliette is een typiste die verliefd werd op de oudere auteur Willem die net gestorven is. Juliette heeft alle gedicteerde aantekeningen over zijn romans, en een memory stick volgens zijn testament overgeërfd, ofschoon Femke, zijn jonge weduwe en voormalige maîtresse dit echter aanvecht. Op basis daarvan én op een vroegtijdig afgebroken experiment met een ‘iHead’ waarin men probeerde Willem verder te laten leven, probeert ze zijn laatst gedicteerde ideeën in een laatste roman onder zijn naam af te werken. Die uitdaging nam ze aan om zo lang mogelijk zo dicht mogelijk bij hem te blijven. 

Die ‘roman in de roman’ gaat over de oudere kunstenaar Michel en zijn jonge liefde, Frouke, terwijl zijn vrouw Anna aan het bed gekluisterd is en in een toestand van afasie aan het afglijden is. Het is een verhaal dat vele gelijkenissen toont met het eigen verhaal van Willem, waarmee diens weduwe Femke zich dan ook niet kan verzoenen. Het verhaal van Frouke en Michel bevat een dramatisch keerpunt waardoor alles toch weer anders wordt. Toch verstrijkt zo ook de tijd voor hen, net als voor een heel aantal andere personages die allemaal aan bod komen in de tien hoofdstukken van het boek. 

Peter Terrin laat Willem refereren aan de Nobelprijswinnaar Olga Tocarczuk over de vorm van zijn roman en tegelijkertijd zijn eigen boek dat je in handen hebt: “Het is onmogelijk om een consistent, rechtlijnig verloop van oorzaak-gevolg in een verhaal op te bouwen. Op zijn best is dat een benadering van onze ervaring. In de plaats daarvan is het nodig om een geheel samen te stellen uit verschillende deeltjes, die allemaal wijzen op verbondenheid. Constellatie, niet opeenvolging, draagt de waarheid in zich.’ 

Daarnaast laat hij de lezer in een spiegel kijken, door het personage Kurt dat een boek aan het lezen is en hij het volgende laat zeggen: “Denkend aan de roman en aan het onwaarschijnlijke dat hem de voorbije dagen is overkomen, krijgt hij het gevoel zelf in een boek te leven.” Zo maakt Terrin het deze lezer natuurlijk weer een tikkeltje te benauwend. Bedankt hé! 
Er zijn nog meerdere andere cultuurreferenties te vinden in het boek voor de liefhebbers, en die zo nog laagjes toevoegen.

Terrin wisselt zijn constructie af met gezichtspunten, perspectieven, sprongen in de tijd, personages die in het ene stuk werkelijk lijken en in het andere hoofdstuk fictieve figuren. Een actieve rol is dan ook voor de lezer weggelegd die al deze puzzelstukjes allemaal in elkaar moet leggen. Maar zelfs als dit niet volledig lukt, is er aan het slot één ding duidelijk: dat alles over liefde gaat, ook in het leven van eenzame personen die ze trachten te vinden, net gevonden of net verloren hebben. De suggestieve stijl en de verschillende “tranches de vie” houden de complexe constellatie van dit boek weer moeiteloos overeind. 

Titel: De gebeurtenis
Auteur: Peter Terrin
Uitgever: De Bezige Bij
Jaar: 2022

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. Votre réaction devient visible après que je l'aurai approuvée.

De dood in Taormina - Arnon Grunberg

Te bizar verhaal om te kunnen meebeleven

Personages met een hoek af in een bizar verhaal, daar blijkt Arnon Grunberg gespecialiseerd in te zijn, en zouden je moeten doen grinniken tijdens het lezen. Deze roman van Grunberg is al van 2021.   

Zelda, een jonge vrouw van 26, is de hoofdfiguur van deze roman. In een kort eerste deel vertelt ze over haar afkomst en kindertijd. Nadat ze door haar moeder verlaten werd die naar Canada verhuisde voor een nieuw leven en een nieuwe levenspartner, bleef ze achter bij haar vader en sloot ze zich aan bij een jeugdbende waar ze diende als lokeend, ‘als drager van eigen en andermans geheimen’. Toen ze op haar zestiende haar vader beloofde ermee te stoppen en niet vroegtijdig te sterven, begon ze aan de rest van haar leven. 

Na heel wat vijvertjes doorzwommen te hebben, is ze op volwassen leeftijd werkzaam als assistente voor de oudere operaregisseur, Rasmus, die op jongere jongens valt. Hem moet ze helpen bij een opera die over Aleppo gaat en jonge Syrische vluchtelingen helpen casten voor een kinderkoor.
Daarnaast is er de oudere onder prijzen bedolven acteur en winnaar van twee Louis d’Or-awards, Jona, die ze vindt dankzij een verloren opschrijfboekje. Zij probeert hem van zijn demonen te genezen, zoals ze al eerder probeerde in het verleden, maar lukt daar uiteraard niet in.
Ten slotte is er nog de Zweedse jongen Per, die al enkele jaren aan een scenario werkt over een Zweedse cowboy zonder hoed die op iedereen wraak wil nemen die hem ooit iets heeft aangedaan, en in de gevangenis wil raken. Hij slaagt er echter niet in dit scenario de moeite waard te maken en af te krijgen. Hij kijkt op naar Zelda. Of ze beiden wel door haar gered gaan kunnen worden, is al van in het begin vrij duidelijk. 

Zelda loopt zelf beschadigd en verloren rond in haar leven. Op zoek naar een uitweg trekt ze met haar twee “jongens” naar de Siciliaanse zon om daar in Taormina onder de sinaasappelbomen in een open driehoeksrelatie samen te proberen hun versie van een paradijs te vinden. Daar vindt zoals de titel ook aangeeft, een volgend keerpunt in het verhaal plaats.

Wees gerust, er zijn mooie zinnen en “awkward” scènes voldoende te vinden in dit boek voor de liefhebbers. De personages en het plot die Grunberg creëerde, zijn echter wat te bizar en te sinister voor mij om door meegezogen te worden, ook wat te voorspellend misschien. De onechtheid door het voortdurend ‘acteren’ gaat tegensteken op de duur. Geloofwaardigheid is niet echt een argument voor mij, absurdisme kan altijd zolang ik maar overtuigd raak. Ik worstel echter ook te veel met de hoofdfiguren die erg vreemd met elkaar omgaan en het verhaal smaakt te wrang en te hard om dit boek met een voldaan gevoel dicht te slaan. Op die manier heeft het dan toch nog (een soort van) indruk gemaakt. 

Met dank en excuses aan boekensite.gent voor de vertraging bij deze bespreking! 

https://www.facebook.com/boekensite.gent

Titel: De dood in Taormina
Auteur: Arnon Grunberg
Uitgever: Nijgh & Van Ditmar
Jaar: 2021

--- Je reactie wordt pas zichtbaar nadat ik ze heb goedgekeurd. Your reaction will become visible after I will have approved it. Votre réaction devient visible après que je l'aurai approuvée.