Een passievolle complexe roman waarin privé en politieke gebeurtenissen synchroon verlopen
Jenny Erpenbecks roman “Kairos” (2021) speelt zich af in Oost-Berlijn aan het eind van de jaren tachtig en vertelt het verhaal van een intense maar ongelijke liefdesrelatie tegen de achtergrond van de in verval geraakte DDR.
In 1986 ontmoet de 19-jarige Katharina de 34 jaar oudere Hans, die getrouwd is. Ondanks het leeftijdsverschil en zijn huwelijk beginnen ze een gepassioneerde affaire. Hans, een onsuccesvolle schrijver en redacteur, oefent een sterke intellectuele en emotionele aantrekkingskracht uit op de jonge Katharina. Hij introduceert haar in de wereld van literatuur, kunst en klassieke muziek, en vormt haar politieke opvattingen en domineert steeds meer haar leven. Hun relatie wordt vanaf het begin gekenmerkt door een onevenwichtige machtsverhouding. Hans controleert en manipuleert Katharina, terwijl zij zich aan hem onderwerpt en steeds meer haar eigen identiteit verliest. De giftige dynamiek tussen hen wordt weerspiegeld in de desintegrerende politieke orde van de DDR.
De roman is nauw verweven met de historische gebeurtenissen van de late DDR. Het persoonlijke verhaal van Katharina en Hans wordt parallel verteld aan het verval van de socialistische staat. De val van de Berlijnse Muur en de hereniging markeren ook een keerpunt in hun relatie, die uiteindelijk uit elkaar valt.
Erpenbeck gebruikt een complexe vertelstructuur die voortdurend en zonder aankondigingen, schakelt tussen verschillende perspectieven en tijdstippen. Daardoor wil de auteur ook benadrukken dat het paar zich lange tijd als één entiteit, een “wij”, beschouwt. De titel “Kairos” verwijst naar de Griekse term voor het juiste of beslissende moment, een thema dat door de hele roman loopt. De auteur verweeft vakkundig persoonlijke herinneringen met historische gebeurtenissen en filosofische reflecties.
Macht en afhankelijkheid in relaties, de rol van tijd en tijdelijkheid, het verlies van idealen en illusies, en de transformatie van de Oost-Duitse samenleving zijn allemaal thema’s die in het boek terugkomen.
Kairos won in 2024 de Internationale Booker prijs (een prijs voor zowel de auteur als de vertaler, Michael Hofmann in dit geval voor de Engelse editie) en werd internationaal geroemd. De roman wordt gekenmerkt door een heel precies taalgebruik en veel psychologische diepgang. Erpenbeck slaagt erin om zowel een beklemmend portret van een giftige relatie als van een hedendaags beeld van de in verval geraakte DDR te creëren. Door de complexiteit van het boek, en de Duitse taal waarin ik dit las, heeft dit boek me bijna 2 maanden leestijd gekost of opgeleverd, afhankelijk van hoe je het bekijkt. Gelukkig kon ik dit bespreken met mijn lokale leesclub en er daardoor ook weer veel meer uit halen. Ook al was het soms moeilijk tussendoor, was dit werk het zeker waard.
De vorige titels die ik van deze auteur las, gaven ook brede inzichten in thema’s als migratie, identiteit en herinneringen. Zij zelf is afkomstig uit Oost-Duitsland en studeerde Theater aan de Humboldt Universiteit in Berlijn. Erpenbeck werkte eerst als theaterregisseur totdat ze zich tot succesvol auteur ontpopte. Ze won al tal van literaire prijzen en een aantal van haar boeken werden al in meerdere talen vertaald.
Titel: Kairos
Auteur: Jenny Erpenbeck
Vertaler: Elly Schippers
Uitgever: Penguin Verlag, De Geus (Nl)
Jaar: 2021, 2024
Geen opmerkingen:
Een reactie posten