Indrukwekkend relaas over het leven in een hectisch vluchtelingenkamp
Sulaiman Addonia is een Eritrees-Ethiopische auteur die momenteel in Brussel woont. Als kind met zijn moeder gevlucht naar een vluchtelingenkamp in Soedan belandde hij daarna met zijn familie in Saoedi-Arabië. Maar zijn moeder stuurde hem en zijn jongere broer als minderjarige vluchteling naar Londen omdat ze de status van arbeidsmigranten in Saoedi-Arabië sterk wantrouwde en zo verkreeg hij tevens de Britse nationaliteit. In Londen werd hij schrijver en ontmoette hij tenslotte ook zijn Vlaamse liefde die hem naar Brussel deed verhuizen.
Zijn eerste roman, Als gevolg van liefde, stond op de shortlist van
de Commonwealth Writers’ Prize en verscheen in meer dan twintig talen. Hij is
ondertussen ook columnist geworden in de Belgische krant De Standaard. Onlangs
bracht uitgeverij Jurgen Maas zijn nieuwe roman, Stilte is mijn moedertaal, uit
in Nederlandse vertaling. In die roman vertelt hij over het
vluchtelingenbestaan dat hij zelf meemaakte in Soedan.
Addonia:
"Je verlaat je land, maar je land verlaat jou nooit".
In deze roman vertelt hij het levensverhaal van enkele personages in een vluchtelingenkamp ergens in een Oost-Afrikaans land die gevlucht zijn uit een oorlogszone. Het verhaal gaat vooral over de adolescente Saba die niet de ideale dochter is, en haar eigen land heeft moeten verlaten waar ze met haar familie in een eigen huis woonde en waar zij over haar studieboeken gebogen zat omdat ze verder wilde studeren. Ze koestert deze wens nog steeds diep in haar en kan er ook in het kamp niet over zwijgen. Ze verblijft er met haar moeder en haar broer Hagos die nooit heeft leren spreken en stom door het leven gaat maar met wie ze een nauwe intieme band heeft. Haar relatie met de meer feminiene Hagos wordt met argusogen gevolgd door sommigen die deze relatie niet als gepast zien, en hun diepe vertrouwen in elkaar niet begrijpen. Hagos neemt de verzorgende functie op in het gezin terwijl Saba dromen heeft die ze nog wil verwezenlijken. Ze nemen geen van beiden een genderrol in die past in hun traditionele gemeenschap, waardoor ze nog meer naar elkaar toe trekken en steun bij elkaar proberen te vinden.
Je krijgt in dit boek geen achtergrondinformatie mee over het kamp, niets over van welke oorlogszone er gevlucht wordt, wel een hint dat het in Soedan zou zijn, en dat er een hulporganisatie rondloopt die goederen uitdeelt, en die evenals de lokale overheid de vluchtelingen hun eigen initiatieven ontzeggen. Alsof enkel de liefdadigheid hen in leven zou houden. De verhalen van het dagelijkse leven, de zorgen, de liefdes en de verlangens van de personages die erin rondlopen moeten voldoen, en er wordt al eens van perspectief gewisseld, o.a. van een vrouwelijk naar een mannelijk en terug. Daardoor krijgt het boek een fragmentarisch en dissociatief, en ook wat mysterieus karakter. Dit kenschetst tegelijkertijd het leven van vluchtelingen, die zelf nooit het gevoel hebben van vaste grond onder de voeten te hebben.
Door de onsamenhangende, maar ook harde gebeurtenissen in het kamp en wat de mensen er allemaal meemaken, moet je het boek soms wel opzij leggen, en nodigt het misschien niet altijd uit om het snel in zijn geheel uit te lezen. Dat doet echter niets af aan de kracht van het verhaal. Integendeel: het is meeslepend en indrukwekkend en net daardoor mondjesmaat behapbaar. Naast de armoedige situatie die ertoe leidt dat het voor de inwoners van het kamp vooral belangrijk is te overleven en levensmiddelen belangrijk zijn, valt het op dat ook seks, intimiteit en verlangen een belangrijk facet zijn in een vluchtelingenkamp, waar slechts zelden wordt op ingezoomd, en ook gewoon des mensen.
Addonia kan zich enorm goed inleven in de emoties van de jonge Saba, die zich in het kamp moet overgeven aan de conservatieve tradities van haar mee gevluchte medeburgers en zich op zichzelf terugplooien. Daardoor is deze roman eveneens sterk feministisch omdat de verteller die fameuze ongelijkheid in het licht zet, evenals de kracht van de vrouw viert die haar droom nog steeds probeert na te jagen. Saba wordt een volwassen vrouw in het kamp waar ze geconfronteerd wordt met de gebruiken waaronder opgroeiende meisjes nog steeds lijden in erg traditionele gemeenschappen: de ondergeschikte rol van de vrouw, genitale verminking, tot zelfs uitgehuwelijkt worden. Gelukkig heeft ze wel haar broer en ook een vriendin waarop ze kan rekenen.
Addonia schrijft sensitief en beeldend, en heeft een rijk taalgebruik. Hij toont aan wat het is om geen thuis of toekomst meer te hebben en hoe in een chaotisch en hectisch vluchtelingenkamp te overleven. Ook door de Nederlandse vertaling van Irwan Droog heen klinkt Addonia’s stem helder en duidelijk en roept hij ons op om steeds naar de mens te kijken achter de vluchteling.
Vertaler: Irwan Droog
Jaar uitgave: 2021
Geen opmerkingen:
Een reactie posten