De Grote Eeuw-serie van Jan Guillou: deel 5 tot en met 10

Echte Amerikaanse jeans (jaren '50, deel 6): 4 sterren

1968 (deel 7): 4 sterren

Zij die dromen doden, slapen nooit (jaren '70, deel 8),  3 sterren

De tweede doodzonde (jaren '80, deel 9), 4 sterren

Het einde van het verhaal (jaren '90 - 10/09/2001, deel 10), 3 sterren

Dit zijn de vijf boeken die volgen op de eerste vijf delen Bruggenbouwers, Dandy uit het Noorden, Tussen rood en zwart, De kop in het zand en Blauwe ster van de Grote Eeuw-serie. Waar in de eerste vier boeken het vooral of vaak draait over de drie Lauritzen-broers Lauritz, Oscar en Sverre, en in het vijfde boek over Lauritz' dochter Johanna, verschuift de focus in deze vijf boeken naar Eric Letang, zoon van Hélène en kleinzoon van Oscar Lauritzen. In Eric herken je dan ook veel biografische elementen van de schrijver, Jan Guillou, zelf.

'Echte Amerikaanse jeans' kwam uit in 2017. Het laatste boek 'Het einde van het verhaal' kwam in Zweden uit in het najaar van 2020, en in Nederlandse vertaling in april 2021.

In het eerste boek is Eric nog een jonge knaap en worden zijn kinder- en jeugdjaren beschreven. Focus zijn de jaren '50 waarin het beter begon te worden voor de bevolking na de Tweede Wereldoorlog tijdens dewelke Zweden zich neutraal probeerde te houden, en waarin de fundamenten van de Zweedse verzorgingsstaat worden gelegd. De nasleep van W.O. II lag nog te vers in het geheugen om bv de omvang van de Holocaust in het onderwijs al bespreekbaar te maken en in het curriculum te brengen voor de jonge leerlingen. De Koude Oorlog heeft een aanvang genomen die in Zweden waarschijnlijk nog een grotere impact had door de nabijheid van de toenmalige Sovjet-Unie. De dreiging van een nakende kernoorlog is dan heel reëel en zorgt voor veel bezorgdheid en angst. De Amerikaanse levensstijl begint aan invloed te winnen in Europa, zeker bij de jongeren. Importgoederen uit de VS zoals jeans en Coca-Cola waren toen nog een aantal jaar verboden in Zweden, maar Eric lukt het als een van de eersten hand te leggen op beide dingen. Vandaar ook de titel.

Eric groeit uit van een in een rijke bourgeois omgeving opgegroeide jongen waarin hij conservatieve waarden meekrijgt tot een jongeman met een marxistisch-communistische ideologie en dientengevolge verandert zijn vriendenkring ook.
Natuurlijk moest die omslag er komen omdat hij dan vanop de eerste rij daardoor verslag kan doen van het turbulente jaar 1968. Eric is dan net afgestudeerd van de rechtenstudie in Stockholm. Zijn ideologie komt in conflict met die van de oudere generatie van zijn familie. Toch is ook zijn eerst uit het oog verloren neef met Deense relaties Henning een medestander geworden. Vooral de band met zijn moeder komt dan onder druk te staan, wat zo zal blijven in de volgende delen. Verschillende studenten- en arbeidersbetogingen vinden plaats in de Europese hoofdsteden, de USSR valt binnen in Praag, de Vietnamoorlog escaleert. Het is een kanteljaar voor Zweden en de wereld. Dit is waarschijnlijk het beste boek van deze vijf laatste delen. Ook Guillou was erg actief in de communistische beweging in die tijd, en hij heeft veel kennis van zaken waardoor hij er een van de boeiendste delen weet van te maken.

In het volgende deel 'Zij die dromen doden, slapen nooit' zijn we in de jaren '70 beland. De linkse golf van 1968 is over, de Europese veiligheidsdiensten verharden hun oorlog tegen de verschillende linkse min of meer revolutionaire bewegingen die versplinterd zijn en zo goed als een onderlinge oorlog voeren. Eric heeft zijn grote liefde, Gertrude, in Hamburg ontmoet die ook actief is in de West-Duitse verzetsbewegingen, waar de onderdrukking van deze 'terroristische' bewegingen het hardst toegeslagen heeft en waar de Zweedse veiligheidsdiensten een voorbeeld proberen aan te nemen. Het wordt erg heet onder de voeten van Eric Letang die ook de linkse journalist Erik Ponti beter leert kennen. Letang groeit eveneens verder in zijn professionele loopbaan als juridisch medewerker bij het beruchte advocatenbureau van Henning Sjöstrand. Verschillende veldslagen worden in de rechtbank gevoerd evenals tegen de liberale commerciële media waarvan de krant Expressen uitgroeit tot de voortdurende vijand van zowel Sjöstrand als Letang die dit vijandschap overerft. Ook wordt er een nieuwe generatie Lauritzen geboren.

Over naar het negende en voorlaatste deel 'De tweede doodzonde', uiteraard over de jaren '80. Eric's nicht Solveig springt op de voorbijrazende vastgoed-kar en kan de Lauritzen-familie opnieuw gouden bergen bezorgen. Eric heeft het er moeilijk mee, maar blijft niet opzij staan waardoor hij nog steeds voor de lezer de bevoorrechte waarnemer is (ook al kan dit wat ongeloofwaardig overkomen). Hij heeft nog steeds die familiale achtergrond waarvan hij zich nooit volledig heeft losgemaakt. Het werk dat zijn eigen advocatenkantoor met zich meebrengt en de druk van zijn nieuwe status als 'steradvocaat' nemen veel tijd van hem en bladzijden in beslag. Het stramien van hoe Eric's processen lopen, en de jacht op hem door Expressen begint na een tijdje eerlijk gezegd wat saai te worden.
Het verhaal van de drie broers uit een arm vissersdorpje in Noorwegen neemt wel zo goed als een einde. De banden tussen de daaropvolgende generaties raken meer en meer versnipperd, het is de tijd van de op zichzelf staande gezinnen en individuen geworden die veel minder samenkomen. De oorspronkelijk Noorse en aangetrouwde Duitse familie Lauritzen is verspreid geraakt over Zweden, Denemarken, Schotland, de VS en de Caraïben.

Het tiende, voor Zweedse (misdaad)auteurs kenmerkende laatste, deel 'Het einde van het verhaal' begint met een knaller van formaat: de dood gewaande oom Harald Lauritzen, voormalig SS-officier, keert na jaren in Argentinië te hebben gewoond, terug naar Zweden. Zijn nazi-ideeën zijn er niet minder op geworden, maar hij doet zijn familie en vooral dan de twee advocaten Eric en nicht Ariadne, een aanbod dat ze onmogelijk kunnen afslaan. Dit betekent een proces dat heel wat tijd en bladzijden inneemt. De geldbedragen die in deze zaak worden genoemd zijn eigenlijk fenomenaal en zelfs ziekmakend. Ondertussen voert Eric met zijn advocatenkantoor, waar Ariadne nu ook voor werkt, weer een aantal grote processen, nu over pedofilie, die in het oog van de pers en de publieke opinie komen te staan. Xenofobie en racisme steken steeds meer de kop op. In Zweden worden vluchtelingencentra in die jaren in brand gestoken. De uitspraak van een van Eric's kompanen dat de strijd tegen racisme en islamofobie de grootste zal zijn in de komende jaren/decennia en er een 'oorlog tussen beschavingen' , is eigenlijk een weliswaar achteraf gezien gemakkelijke maar toen toch al aangekondigde waarschuwing door journalisten/politicologen als Francis Fukuyama. Het is niet toevallig dat de Zweedse titel daar deels naar verwijst. Het is ook niet toevallig dat Guillou dit deel net laat stoppen op de exacte datum van 10 september 2001.

Het is goed dat Guillou op zoek moet gaan naar een slotpunt. De nadrukkelijk opgezochte geschiedenis en juridische tendensen beginnen nu toch wel vermoeiend en wat zeurend te worden.
Ook de vertaling begint grotere opvallende mankementen te vertonen. Krukkige zinnen waren er van in het begin al bij die geen vlot Nederlands opbrachten, maar vreemde termen beginnen steeds nadrukkelijker voor te komen. Vluchtelingencentra worden bij de vertaler van dienst kampen genoemd, en de Caraïben al sinds twee delen Westindië, afgeleid van het archaïsche Zweedse woord, maar onduidelijk voor een groot deel van de moderne Nederlandstalige lezers.

Jan Guillou heeft er zeker een exploot op zitten door de twintigste eeuw samen te ballen in een familie-epos over tien delen, en hij is ongetwijfeld een expert met een encyclopedische kennis die ook veel onderzoek heeft ondernomen, maar een literator kan hij aan het einde van de reeks echt niet meer genoemd worden. Het is een goed ding en hoog tijd dat hij na deze serie zich kon beginnen herbronnen. Ook de vertaler en de redactie mogen in eigen boezem kijken voor wat de vertaling betreft. Wat wel de moeite blijft, zijn de covers van de Nederlandse uitgaven die in tegenstelling tot de Zweedse uitgaven steeds vergelijkbaar zijn gebleven.

Uitgeverij Prometheus
2017 - 2020
Vertaler: Bart Kraamer

--- Als jij een reactie post op dit bericht, krijg ik hier een melding van. Ik lees je reactie eerst voor ze onder deze blog publiek te publiceren. Als jij anoniem een reactie achterlaat, wil ik je vragen met je voornaam af te sluiten zodat ik toch een idee heb van wie jij bent! Alvast bedankt. Kopieer deze link in je browser als je mijn blog wil volgen via follow.it: https://follow.it/villanathalieoverlezen